Cuộc sống không thể tiếp diễn như thế này [1]

Liachev Yegor
Nguyễn Trung Kiên lược dịch

Lời người dịch: Mikhail Gorbachev, vị tổng Bí thư cuối cùng Đảng Cộng sản Liên Xô, vừa qua đời sáng nay (giờ Hà Nội). Ông đã để lại di sản to lớn và sẽ còn gây nhiều tranh cãi, trong nhiều thập niên nữa.

Xin giới thiệu trích đoạn hồi ký của Yegor Ligachyov, nhân vật số hai trong Đảng Cộng sản Liên Xô trong những năm hấp hối cuối cùng của nó, đồng thời vừa là đồng minh thân cận nhất và cũng là người phê phán Gorbachev, để có thêm cái nhìn cận cảnh về một nhân vật đầy phức tạp trong một khúc quanh đầy phức tạp của lịch sử thế giới hiện đai.

Điều đãng ngưỡng mộ nhất và đáng học tập nhất của nền học thuật phương Tây là tôn trọng tuyệt đối sự tự do tư tưởng, cho dù tư tưởng đó đối nghịch triệt để với tín điều truyền thống. Khác hẳn với ở ta, hễ khác biệt chính kiến là quay sang mạt sát và quy kết: “Dần gần trăm triệu ai người lớn, Nước bốn nghìn năm vẫn Sửu Nhi”. 😉
———————————

Cuộc sống không thể tiếp diễn như thế này

Gần bốn năm đã trôi qua kể từ khi cuốn sách này được viết, tháng 4 năm 1995 đánh dấu kỷ niệm 10 năm ngày perestroika bắt đầu ở Liên Xô, nhưng ngay cả bây giờ, các cuộc tranh luận vẫn chưa lắng xuống về việc liệu perestroika có cần thiết hay khả thi hay không. Kết quả của cái gọi là cải cách là gì? Tác động của chúng sau tất cả những gì đã xảy ra ở Liên Xô, cả trong nước và bên ngoài biên giới của nó? Ai là người chịu trách nhiệm cho sự sụp đổ và sự tàn phá đất nước? Giải pháp nằm ở đâu cho cuộc khủng hoảng sâu sắc mà các quốc gia và dân tộc thuộc Liên Xô trước đây, đã phải chịu đựng những sự kiện bão táp của thời kỳ Xô-viết, giờ đây đang ở trong đó? Tôi sẽ cố gắng đưa ra câu trả lời, đầy đủ hơn hoặc kém toàn diện hơn, cho những câu hỏi này và những câu hỏi khác cho bạn.
Tôi tin tưởng sâu sắc rằng perestroika không chỉ là không thể tránh khỏi mà còn có thể thực hiện được. Đó là quan điểm của tôi hôm nay, và đó cũng là quan điểm của tôi khi tôi được bầu vào Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản, thập niên 1985-1990.

Tuy nhiên, có một quan điểm khác cho rằng hệ thống xã hội chủ nghĩa của Liên Xô không thể cải tổ được, và vì lý do này nên nó không thể cải thiện được. Đó là quan điểm thuận tiện cho một số người. Ý tưởng về sự bất khả thi cố hữu trong việc cải tổ hệ thống Xô-viết hiện đang bị những kẻ phản bội sự nghiệp chủ nghĩa xã hội lợi dụng đến mức tối đa. Nó dường như giải thích cho việc họ rút lui khỏi chính sách đổi mới chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng sản và biện minh cho sự tàn phá đất nước, sự phục hồi của chủ nghĩa tư bản, cũng như sự đau khổ và thống khổ của hàng triệu người. Nó có nghĩa là nếu hệ thống xã hội không thể cải cách được, thì đương nhiên nó phải bị phá vỡ, bị đào thải và bị thay thế. Nó có ý nghĩa hoàn hảo. Tuy nhiên, trên thực tế, giả thiết này bị sai lầm về cơ bản.

Nếu chúng ta chấm dứt tình trạng tự bôi nhọ và tự hạ mình mà chúng ta là chuyên gia, ở một mức độ không giống bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, và đánh giá lịch sử của chúng ta một cách khách quan, thì chúng ta buộc phải thừa nhận rằng Liên Xô phải những thành tựu to lớn của nó trên quy mô toàn cầu: biến nước Nga với tư tưởng lạc hậu thành cường quốc đa sắc tộc trên thế giới; tiêu diệt chủ nghĩa phát-xít – bệnh dịch của thế kỷ XX; lần đầu tiên đưa con người vào không gian vũ trụ; lần đầu tiên vận hành thành công các nhà máy điện hạt nhân và tàu ngầm hạt nhân; sự phát triển rực rỡ của khoa học, văn hóa và giáo dục; và thực tế là dần dần, theo năm tháng, cuộc sống trở nên tốt hơn về vật chất và phong phú hơn về tinh thần.

Đồng thời, chúng ta phải ghi nhớ một thực tế rằng Liên Xô, không giống như bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới, đã hai lần chịu thất bại nghiêm trọng và đã trải qua hơn hai mươi năm chống xâm lược và sau đó khôi phục nền kinh tế của đất nước.

Một số nhà bình luận chính trị, để làm giảm đi những thành công của Liên Xô, đã vẽ ra một bức tranh bình dị về nước Nga thời kỳ tiền cách mạng. Về bản chất, nước Nga theo chế độ cát cứ (cho đến cách mạng tháng 10 năm 1917) được đánh dấu bởi trình độ kinh tế, giáo dục và văn hóa thấp. Ví dụ, ở Đức, trong số 10.000 người đàn ông được gọi nhập ngũ ngay trước Thế chiến thứ nhất, chỉ có 4 người mù chữ; ở Anh là 100; nhưng ở Nga là hơn 6.000. Vào thập niên 1930, hai mươi năm sau, nạn mù chữ đã được xóa bỏ ở Liên Xô.

Hợp nhất xung quanh Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Liên bang Xô-viết và nhân dân Nga, các nước cộng hòa và dân tộc khác hình thành nên Liên bang Xô-viết và xây dựng quan hệ của họ trên cơ sở bình đẳng, hữu nghị và tương trợ. Trong biên giới của Liên bang Xô-viết, 130 dân tộc đã cùng tồn tại hòa bình, phát triển và làm giàu cho nhau, nhiều nền văn hóa là mỏ vàng cho nền văn hóa thế giới.

Liên Xô, cùng với các đồng minh của mình trong liên minh chống Hitler, gồm Hoa Kỳ, Anh và Pháp, đã đóng vai trò quyết định trong quá trình tiêu diệt chủ nghĩa phát-xít (1941-1945) và đảm bảo cho nền hòa bình kéo dài nhất mà châu Âu từng biết trong nhiều thế kỷ. Thành công này có được nhờ vào trật tự xã hội công bằng của Liên Xô, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, chủ nghĩa anh hùng của quần chúng nhân dân Liên Xô và việc biến đất nước trong thập niên 1930 thành quốc gia công nghiệp lớn thứ hai trên thế giới.

Có quá nhiều điều không trung thực và vu khống đã bôi nhọ chiến thắng vĩ đại của chúng ta. Một số người nói rằng chúng ta đã không chiến đấu đúng cách và khiến giới lãnh đạo đất nước hoảng sợ. Các chính trị gia nhắc nhở tôi về một con ruồi nguy hiểm trên tường của tòa nhà đẹp chỉ nhìn thấy sự không đồng đều của gạch của bức tường và một cách tự nhiên không thể đánh giá hết vẻ đẹp của tòa nhà. Những kẻ xấu số của chúng ta không muốn công nhận sự vĩ đại của chiến thắng của chúng ta hoặc sự vượt trội của trật tự Liên Xô so với chế độ chuyên chế của Hitler; họ nhìn thấy cành cây bị thối và không nhận thấy cái cây khỏe mạnh. Họ coi thường dân tộc của họ, người chiến thắng, Tổ quốc của họ, với tất cả những niềm hạnh phúc và nỗi khổ đau của nó.

Nguyên soái Liên Xô G. K. Zhukov, nhà lãnh đạo quân sự vĩ đại của thời hiện đại, đã viết:
Về phần lãnh đạo đất nước, các nhà lãnh đạo không bao giờ lâm vào tình trạng hoang mang mà đã quyết liệt lãnh đạo cuộc đấu tranh của nhân dân Liên Xô. Hoàn toàn rõ ràng rằng chiến thắng này phải có và là kết quả của nỗ lực tổ chức lớn và có sự phối hợp của Đảng Cộng sản Liên Xô. Nếu không có nhân tố cơ bản và then chốt này thì chúng ta không những không chiến thắng được kẻ thù mà cả cuộc đấu tranh chống phát-xít xâm lược cũng không thể thực hiện được.

Đó là lý do chính đáng mà Đảng Cộng sản của chúng ta được gọi là một đảng chiến đấu. Ba triệu người Cộng sản đã bỏ mạng trên các mặt trận của Thế chiến thứ hai trong cuộc giao tranh giữa nhân dân Liên Xô và quân xâm lược Đức. Những người cộng sản đã dẫn đầu cả trong các trận chiến và trong lao động, trong các nhà máy và đồng ruộng.

Năm 1941, chỉ trong vòng sáu tháng, đất nước đã được dịch chuyển về phía Đông – tới Urals, tới Siberia. Hơn một nghìn doanh nghiệp được di chuyển 4.000 km; vào đầu năm 1942, họ bắt đầu chuyển máy bay, xe tăng, pháo binh và đạn dược cho mặt trận. Đây là một thành tựu to lớn cuả nhân dân và của Đảng! Trong những năm chiến tranh, tôi đã làm việc tại nhà máy lắp ráp máy bay hàng đầu ở Siberia, vì vậy tôi biết điều này không chỉ từ những câu chuyện.

Hệ thống Xô-viết đã thể hiện được sức sống của mình trong cả nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và khôi phục và phát triển nền kinh tế của đất nước. Chỉ bảy đến tám năm sau chiến tranh, hàng nghìn thị trấn và làng mạc bị tàn phá đã hồi sinh từ đống tro tàn, và trong thời kỳ hậu chiến, Liên Xô đã thu hẹp khoảng cách với Hoa Kỳ về các chỉ số kinh tế cơ bản. Nói tóm lại, chính chủ nghĩa xã hội đã đưa đất nước lên đỉnh cao của lịch sử, và đó là thời kỳ Xô-viết có ý nghĩa quan trọng nhất trong toàn bộ lịch sử của nó.

Tuy nhiên, vào cuối thập niên 1970 và đầu thập niên 1980, hình thức chủ nghĩa xã hội của Liên Xô đã suy thoái nghiêm trọng, tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm mạnh và sự phát triển của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa bị tụt hậu. Một trong những vấn đề chính mà giới lãnh đạo đất nước phải đối mặt khi đó là khoảng cách không ngừng gia tăng giữa Liên Xô và các nước phát triển của phương Tây về công nghệ và hiệu quả trong sản lượng dân sự. Năng suất của lao động công nghiệp chỉ bằng một nửa và năng suất của lao động nông nghiệp chỉ bằng một phần tư so với năng suất của Hoa Kỳ. (Nhân tiện, trong bốn năm cai trị của những kẻ lãnh đạo tồi tệ, khoảng cách về năng suất lao động thậm chí còn lớn hơn: Công nghiệp tụt hậu từ sáu đến bảy, và nông nghiệp tụt hậu bởi một yếu tố thậm chí còn cao hơn.)

Sự chậm phát triển của đất nước và những khó khăn ngày càng gia tăng trong thời kỳ tiền perestroika có thể do một số yếu tố, nhưng trên hết là do một mô hình chủ nghĩa xã hội nhà nước (không phải chủ nghĩa xã hội theo kiểu phong kiến hay theo kiểu trại lính, như một số người đã nói) đã được xây dựng.. Quá nhiều tài sản công đã được nhà nước giao cho tư liệu sản xuất. Đặc biệt, hình thức tài sản hợp tác xã kolkhoz bị đánh đồng một cách phi lý với tài sản nhà nước theo nhiều cách. Sự mất cân đối này đã kìm hãm sự chủ động của các tập thể lao động và cản trở họ tham gia vào quản lý sản xuất. Tôi cũng nên đề cập đến tình trạng độc quyền sản xuất của nhà nước đối với nhiều loại hàng hóa, điều này chắc chắn sẽ loại trừ cạnh tranh.

Bên cạnh những yếu tố này, các khoản chi tiêu quân sự khổng lồ và tổ hợp công nghiệp-quân sự hùng mạnh, đã nuốt chửng một phần đáng kể nguồn lực vật chất, kỹ thuật và lao động của nhà nước, kìm hãm sự phát triển của khu vực kinh tế dân sự và việc giải quyết các chương trình xã hội lớn, đã gây ra hậu quả thảm khốc. Giờ đây, ngành công nghiệp quốc phòng đã trở thành ngành kinh tế cởi mở hơn rất nhiều, khiến thế giới phải kinh ngạc. Ở phương Tây, một cuộc săn lùng thực sự đang diễn ra đối với các công nghệ quốc phòng của Liên Xô. Các chuyên gia phương Tây nói: “Đây giống như việc phát hiện ra lục địa châu Mỹ”. Khu phức hợp quân sự đảm bảo khả năng phòng thủ thích hợp của đất nước và cho phép nước này đạt được sự ngang bằng về mặt quân sự với Hoa Kỳ và ngăn chặn chiến tranh thế giới, mặc dù với chi phí khổng lồ.

Vào giữa thập niên 1980, khá nhiều vấn đề đã nảy sinh trong sự phát triển của nhà nước liên bang. Xung đột đã nảy sinh giữa Trung ương và các nước cộng hòa của Liên bang, và việc giải quyết nhiều vấn đề ở cấp cộng hòa tập trung một cách không chính đáng trong tất cả các nhà nước thành viên trong Liên bang. Thông thường, phần chia sẻ của nước cộng hòa về chi phí thực hiện tất cả các nhiệm vụ của Liên bang được bù đắp một cách không chính đáng bởi sự đóng góp của các nước cộng hòa khác, điều này tạo ra sự không hài lòng. Cũng có lúc các truyền thống dân tộc và văn hóa của các dân tộc khác nhau bị xâm phạm.

Tất cả những điều này cộng lại đã cản trở việc thực hiện các chương trình xã hội lớn và sự phát triển của khu vực tiêu dùng của nền kinh tế và có ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của người dân lao động. Nói tóm lại, rõ ràng là cần phải có những chuyển đổi xã hội, tái cấu trúc, hay còn gọi là perestroika, của nhiều lĩnh vực xã hội. Không có gì đáng ngạc nhiên trong việc này. Không sớm thì muộn, mọi xã hội đều phải đối mặt với tính tất yếu của cải cách trong quá trình phát triển của mình.

Mọi người thường hỏi, “liệu perestroika có cơ sở lý thuyết nào không, hay nó là thành quả của nguồn cảm hứng từ những người tổ chức nó?” Không thể nói rằng perestroika được trang bị một lý thuyết tao nhã, nhưng những đường nét cơ bản của nó đã được xác định rõ ràng. Nguyên tắc cơ bản của Perestroika là kết luận của V. I. Lenin rằng con đường duy nhất để tiến bộ là theo hướng chủ nghĩa xã hội. Do đó khẩu hiệu, “Chủ nghĩa xã hội nhiều hơn, dân chủ hơn!” Do đó, cũng là một chuỗi các sự kiện lịch sử và chính trị và những nỗ lực cải thiện xã hội trong bối cảnh của hệ thống Xô-viết và trên cơ sở chủ nghĩa xã hội mà không làm thay đổi nền tảng kinh tế, chính trị hoặc xã hội của hệ thống. Điều đó có nghĩa là sở hữu nhà nước chiếm ưu thế về tư liệu sản xuất và sự đa dạng của hình thức sở hữu đó, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, củng cố các chính quyền Xô-viết và quyền lực của công nhân, củng cố giai cấp công nhân, giai cấp nông dân lao động, và giới trí thức bình dân.

Khi xây dựng chính sách perestroika, chúng ta dựa trên lý thuyết về sự tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau của kinh tế và dân chủ, ý tưởng rằng cái này có thể kích thích cái kia. Do đó, đòi hỏi phải thực hiện đồng thời các chuyển đổi trong nền kinh tế và hệ thống chính trị.
Cuối cùng, chúng ta đảm nhận vai trò quyết định của người lao động dưới chủ nghĩa xã hội. Do đó, hoạt động của các tập thể lao động trong việc giải quyết các vấn đề sản xuất và xã hội, trong việc tăng cường vai trò của dư luận, trong việc mở rộng các thiết chế của chủ nghĩa xã hội, và trong cuộc thảo luận trên toàn quốc về các luật quan trọng. Tất cả sự tham gia này đã bị mất. Việc cải tạo xã hội một cách triệt để đang được tiến hành mà không có sự tham khảo ý kiến của nhân dân lao động, nằm ngoài ý muốn của họ, và hơn thế nữa, có hại cho xã hội và chỉ đảm bảo lợi ích cho nhóm thiểu số không đáng kể.

Đúng vậy, bạn có nghe nói rằng các nhà chức trách hiện nay không có chương trình chuyển đổi và không biết họ đang dẫn đầu đất nước ở đâu. Trên thực tế, các nhà chức trách đang cố gắng che giấu cho người dân biết mục tiêu thực sự của chính sách của họ bằng cách tuyên bố rằng không có chỗ cho chủ nghĩa tư bản ở Nga. Trên thực tế, họ đang đi theo con đường khôi phục chủ nghĩa tư bản của một trăm năm trước trong liên bang với các cường quốc nước ngoài. Ở phương Tây, nhiều chính trị gia như nước Nga ngày nay và tổng thống của nước này. Sự sụp đổ của nhà nước, sự suy thoái của nền kinh tế, mức lương 70 đô-la và mức lương hưu 20 đô-la, tội phạm và phá hoại đang hoành hành, nạn tham nhũng, hàng trăm nghìn người bị giết — họ thích đất nước đang diệt vong của chúng ta.

Bạn thường nghe nói rằng perestroika không có mục tiêu chính xác hoặc một chương trình cụ thể và vì lý do đó, họ nói rằng nó đã kết thúc trong thất bại. Điều đó không đúng. Điều đó hoàn toàn không đúng.

Perestroika đã có những mục tiêu chính xác và những chương trình cụ thể. Chúng được đưa ra tại Đại hội Đảng lần thứ 27 năm 1986 và tại các cuộc họp toàn thể của Ban Chấp hành Trung ương Đảng trong những năm 1985-1987. Mục tiêu phục hồi xã hội xã hội chủ nghĩa của chúng ta là tạo ra nền kinh tế có hiệu quả cao, cải thiện đáng kể đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân và mở rộng sự tham gia thực sự của quần chúng lao động vào việc quản lý nhà nước.

Sau đây là các mục tiêu chính của perestroika:

Trong lĩnh vực kinh tế xã hội: hiện đại hóa ngành chế tạo máy và trên cơ sở này, đưa ra kế hoạch tái thiết nền kinh tế quốc gia và định hướng lại xã hội của nó; gắn kế hoạch sâu rộng với việc phát triển các mối quan hệ trao đổi tiền tệ; tạo điều kiện kinh tế cần thiết để các doanh nghiệp tự chủ, tự trang trải về tài chính mà không cần sự bao cấp của nhà nước; và tạo ra các tổ hợp khoa học và kỹ thuật chính.

Trong lĩnh vực chính trị: dân chủ hóa các hội đồng Xô-viết ở tất cả các cấp; và mở rộng các quyền và chính quyền của các khu vực, lãnh thổ và các nước cộng hòa;

Trong chính sách đối ngoại: ngăn chặn chiến tranh hạt nhân; thực hiện chuyển đổi từ đối đầu sang giải trừ quân bị thực sự; và củng cố sự hòa hợp xã hội chủ nghĩa

Ví dụ, những ý tưởng và mục tiêu chính của Perestroika được phản ánh trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 12 (1986-1990), trong chương trình hiện đại hóa tổ hợp chế tạo máy (chế tạo máy công cụ, chế tạo dụng cụ, điện tử, người máy). Hai trăm tỷ rúp (theo giá năm 1985) đã được phân bổ cho chương trình này, nhiều gấp đôi so với mười năm trước đó. Để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, một chương trình đã được phát triển để tạo ra các ngành công nghiệp thực phẩm và ánh sáng hiện đại, với tổng phân bổ là 70 tỷ rúp, sẽ được trải ra từ năm 1988 đến 1995 (dựa trên sự chuyển đổi của ngành công nghiệp quốc phòng).

Tuy nhiên, chúng ta đã không đạt được những gì chúng ta mong đợi. Hơn nữa, công cuộc xây dựng chủ động mà chúng ta thấy trong thời Xô-viết đã bị thay thế bằng sự tàn phá, sự sụp đổ của chế độ nhà nước và đất nước mất vị thế là một cường quốc thế giới. Các mục tiêu của perestroika – nền kinh tế hiệu quả, mức sống được cải thiện, nền dân chủ phát triển – không những không đạt được mà còn bị thất bại nghiêm trọng. Các câu hỏi tự nhiên nảy sinh: Tại sao perestroika lại thất bại? Tại sao đất nước đã lùi xa hàng thập kỷ và trở thành giống như hiện trường của thảm họa thiên nhiên?

Cùng với chúng, một câu hỏi khác có thể được đặt ra: Liệu các quá trình bắt đầu vào năm 1985 có đưa đất nước đến những kết quả khác với những gì chúng ta thấy hôm nay? Vâng, không nghi ngờ gì nữa, kết quả có thể khác. Đất nước có thể hùng mạnh hơn nữa, và cuộc sống của người dân lao động được đảm bảo, an toàn và có ý nghĩa hơn.

Để biện minh cho sự tàn phá của đất nước, các “kiến trúc sư của perestroika” và những người cầm quyền hiện tại đang cố gắng củng cố cho công chúng ý tưởng rằng hệ thống Liên Xô không thể cải cách được và vì lý do đó đã phải tan rã và sụp đổ. Sự thật là chừng nào xã hội đang được chuyển đổi trong khuôn khổ của hệ thống Xô-viết, nghĩa là, vì mục đích cải thiện nó, chứ không phải trong khuôn khổ phá bỏ nó, thì các vấn đề của đất nước vẫn được quan tâm.

Perestroika trải qua hai giai đoạn: thăng trầm trong bốn năm đầu, sau đó là sự tan rã xã hội và suy tàn trong những năm tiếp theo. Trong các cuốn hồi ký về giai đoạn này, các lập luận và dữ kiện được trích dẫn để chứng minh cho luận điểm đó. Cần bổ sung thêm những điều sau: Trong giai đoạn từ 1986 đến 1989, Liên Xô đã đạt sản lượng sản xuất công nghiệp và nông nghiệp cao nhất từ trước đến nay. Thu nhập thực tế của người dân tăng lên. Đúng vậy, mọi người đã trải qua tình trạng thiếu lương thực, nhưng mức tiêu thụ thịt và các sản phẩm từ sữa bình quân đầu người vào thời điểm đó – bạn đọc cần lưu ý kỹ – lần lượt là 70 và 380 kg, hay gần 90% mức tiêu thụ thiết yếu về mặt sinh lý. Giờ đây, khi có lượng hàng “dồi dào” trên các kệ hàng, lượng tiêu thụ đó chỉ lần lượt là 44 và 240 kg. Nguyên nhân là do giá cao và sản lượng lương thực giảm 40%. Các nhà lãnh đạo của bất kỳ quốc gia nào cũng không cần đến trí tuệ hay nỗ lực để tạo ra loại “sự phong phú” này.
Vào giữa thập niên 1980, 80 % dân số của đất nước ta đang sống trong căn hộ của riêng họ. Mục tiêu được đặt ra là đảm bảo cho mỗi gia đình căn hộ hoặc ngôi nhà riêng của mình vào năm 2000. Trong những năm perestroika, quốc gia này chứng kiến khối lượng xây dựng nhà ở lớn nhất, 3 triệu căn hộ mỗi năm, tăng 30%. Hiện nay, khối lượng xây dựng nhà ở ở các bang thuộc Liên Xô cũ là 1 triệu căn hộ mỗi năm, mức của thập niên 1950. Giống như những con cào cào, những “nhà dân chủ” lên cầm quyền đang ngốn hết thành quả lao động của nhân dân mà không tạo ra được thứ gì đáng giá. Perestroika đã đánh mất mục đích xã hội chủ nghĩa, thực sự dân chủ, và kết thúc vào năm 1991 với cuộc đảo chính nhà nước và sự tan rã của Liên Xô. Tôi đã viết về điều này vào năm 1991, và không có lý do gì để xem xét lại quan điểm này. Hơn nữa, thời gian đã khẳng định điều đó.

Làm thế nào mà biến cố đó đã có thể xảy ra? Người ta phải ghi nhớ những điều kiện lịch sử thực tế đằng sau quá trình xây dựng xã hội mới: sự lạc hậu của lực lượng sản xuất của nước Nga theo chế độ tập quyền và mối đe dọa thường xuyên từ các giới cầm quyền của thế giới tư bản, sự suy yếu rất nhanh về quốc phòng, và sự tụt hậu so với phương Tây trong lĩnh vực tiêu dùng và nền kinh tế nói chung.

Người ta không thể phủ nhận sự thật rằng hơn 20 năm trong số 74 năm của siêu cường Liên Xô đã được dành để đẩy lùi quân xâm lược và xây dựng lại đất nước. Mặc dù vậy, quốc gia này đã đạt được trình độ phát triển kinh tế cao, mặc dù khoảng cách về mức sống giữa các dân tộc Liên Xô và Hoa Kỳ vẫn còn khá rõ rệt. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mọi thứ chúng ta đạt được đều là kết quả của nỗ lực của chính chúng ta, trong khi các nước tư bản phát triển tích lũy phần lớn của cải của họ bằng cách cướp bóc công khai của các dân tộc thuộc địa trong quá khứ và bằng cách đưa các nguồn tài nguyên thiên nhiên rẻ tiền ra khỏi các quốc gia thuộc Thế giới thứ ba ngày nay, khai thác lực lượng lao động rẻ mạt của họ. Bằng cách này, các nước tư bản đã đảm bảo một mức sống tương đối cao cho người dân của họ. Nói như vậy không có nghĩa là phủ nhận tài năng và sức lao động có năng suất cao của chính đất nước họ.

Những gì đã xảy ra ở đất nước chúng ta trước hết là kết quả của sự suy yếu và cuối cùng là xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản trong xã hội, việc Đảng bị loại bỏ khỏi hoạch định chính sách lớn, sự bất ổn về tư tưởng và tổ chức, sự hình thành trong đó các bè phái. Sự xâm nhập của phe ly khai đối với sự lãnh đạo của Đảng và nhà nước cũng như cơ cấu Đảng và quyền lực của các nước cộng hòa, và sự chuyển đổi chính trị của nhóm do Gorbachev đứng đầu và sự chuyển hướng của họ sang lập trường loại bỏ Đảng Cộng sản và nhà nước Xô-viết. Gorbachev từ bỏ chức vụ tổng bí thư theo ý ông mà không triệu tập hội nghị toàn thể Ủy ban Trung ương, và không phản đối hành động của Yeltsin, người đã ký cả một sắc lệnh cấm Đảng Cộng sản và thỏa thuận Belovezhkaya Pushcha về việc chia cắt Liên bang Xô-viết.. Bây giờ, cả hai đều đổ lỗi cho những người Cộng sản và Đảng Cộng sản. Đó là một nghịch lý, nhưng là một sự thật.

Gánh nặng của những sai lầm và tội ác của các nhà lãnh đạo của Đảng trong thập niên 1930 và những cuộc đàn áp lớn không chính đáng và những hành vi vi phạm pháp luật thô bạo đã có tác động tiêu cực. Những hậu quả tai hại của việc sùng bái nhân cách của Stalin đã được phơi bày và giải quyết theo sáng kiến của Đảng Cộng sản từ nhiều thập kỷ trước, nhưng những kẻ giả danh đều im lặng về điểm này.

Sự im lặng của họ phần lớn có nghĩa là nỗ lực của Đảng Cộng sản nhằm chống lại mối đe dọa chính – các lực lượng chống đối xã hội chủ nghĩa, các lực lượng ly khai quốc gia – đã bị thay thế bởi chiến dịch loại bỏ cái gọi là lực lượng bảo thủ, mặc dù tôi được coi là đại diện chính của lực lượng này. Tôi thực sự ủng hộ việc cải thiện và cải cách xã hội trong khuôn khổ của hệ thống Xô-viết. Chính những lực lượng này đã có tác dụng giữ cho hệ thống không bị suy yếu và phá hủy.

Một điểm khác. Trong thập niên 1990-1991, chênh lệch giữa hàng hóa và thu nhập của người lao động ngày càng lớn; tình trạng thiếu hụt hàng hóa tiêu dùng ảnh hưởng nặng nề, và sự bất mãn của người dân ngày càng gia tăng. Ở các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ, khuynh hướng ly khai đã có được sức mạnh. Vị thế của Liên Xô trên trường quốc tế bị suy yếu. Trong nước đã nảy sinh các phong trào chính trị nhằm xóa bỏ hệ thống Xô-viết và tạo ra một xã hội theo mô hình phương Tây. Dựa vào sự hỗ trợ tích cực từ các thế lực nước ngoài, nền kinh tế ngầm, “tầng lớp tinh hoa” của giới trí thức sáng tạo, và một bộ phận của bộ máy nhà nước, bằng các biện pháp gian dối và ngụy biện, đặc biệt là liên quan đến các đặc quyền của giới chóp bu chính trị, các phong trào này đã có thể tranh thủ sự ủng hộ của bộ phận nhất định trong xã hội.

Người ta không thể thảo luận về lý do thất bại của chúng ta mà không nói đến thực tế là thắng lợi cuối cùng trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô đã được tuyên bố quá sớm, và điều đó đã dẫn đến sự tự mãn. Như chúng ta đã biết, Lê-nin là người mác-xít đầu tiên đề xuất tư tưởng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một nước. Đồng thời, ông nói, “Chiến thắng cuối cùng chỉ có thể có trên quy mô thế giới và chỉ thông qua nỗ lực chung của người lao động ở tất cả các quốc gia.” Kết luận của Lenin không được chú ý. Nó đã được thay thế bằng một điều khác: Sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở một vài quốc gia là đủ cho sự thắng lợi cuối cùng của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. Trên thực tế, sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội chỉ ở một vài quốc gia không có gì đảm bảo chống lại sự phục hồi của chủ nghĩa tư bản, đặc biệt nếu chủ nghĩa tư bản vẫn được duy trì ở các quốc gia chính.

Đó là một số yếu tố dẫn đến sự thất bại trong chính sách đổi mới xã hội của chúng ta và dẫn đến sự tan rã sâu sắc và cuối cùng là sự sụp đổ của Liên bang Xô-viết. Trường phái này xuất hiện trong những tháng từ tháng 8 đến tháng 12 năm 1991. Dưới ngọn cờ sai lầm về việc xây dựng “một xã hội dân sự, pháp quyền”, những người theo chủ nghĩa xét lại, người do Yeltsin lãnh đạo và được sự ủng hộ của Gorbachev, đã thực hiện một cuộc đảo chính phản cách mạng.: Chế độ thống trị phản quốc gia đặt ra về việc loại bỏ các chính quyền Xô-viết, loại bỏ công nhân, nông dân và giới trí thức lao động khỏi quyền lực và hình thành một chế độ chuyên chế phản dân chủ.

Mâu thuẫn chính của xã hội đã trở thành đối kháng giữa lao động và tư bản, giữa đa số đang kiếm ăn lần hồi và thiểu số ngày càng giàu lên và lợi ích của họ được phục vụ bởi chính quyền và bộ phận tham nhũng của nhà nước. Một giai cấp tư sản mới đang hình thành trong nước; giai cấp công nhân, bị lật đổ quyền lực và bị tước quyền sở hữu tư liệu sản xuất cơ bản, đang chuyển thành giai cấp vô sản; và xã hội đang bước vào thời kỳ đấu tranh giai cấp gay gắt. Đất nước đang chuyển từ khủng hoảng sâu sắc đến hoang tàn hoàn toàn.

Các “nhà dân chủ” đang lùi bước trong việc hoạch định chính sách lớn, không để lại gì ngoài một chuỗi các thảm họa và một núi dối trá. Họ có thể được ghi nhận là không có gì được xây dựng lên, trừ khi người ta đếm những biệt thự sang trọng dành cho một số ít người siêu giàu. Các “cải cách” phục vụ cho một thiểu số không đáng kể, trong khi đa số người dân đang đi ăn xin và ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Bằng cách tư nhân hóa tài sản nhà nước và tự do hóa giá cả (dỡ bỏ kiểm soát giá cả), các “nhà dân chủ” đã chọn và xé nát đất nước. Tư nhân hoá tài sản và tự do hoá giá cả có mục tiêu là tăng sản lượng, nâng cao hiệu quả, tăng năng suất lao động, thu hút đầu tư và tạo ra tầng lớp trung lưu sở hữu bất động sản như một dấu hiệu xã hội cho chế độ hiện nay. Những người “cải cách” đặt hy vọng vào tự do hóa giá cả, cho rằng giá tăng sẽ khiến các doanh nghiệp tăng sản lượng và dẫn đến giảm giá tiêu dùng trên thị trường. Yeltsin tuyên bố rằng chúng ta cần một triệu chủ sở hữu bất động sản, không phải triệu phú.

Tư nhân hóa (thường được gọi là cổ phần hóa) và tự do hóa giá cả (liệu pháp sốc) đã thất bại hoàn toàn mà không đạt được một trong các mục tiêu đã nêu. Hơn nữa, việc tư nhân hóa tài sản của quốc gia và tự do hóa giá cả đã làm vô tổ chức nền kinh tế và dẫn đến sự suy thoái của nó, gây bất lợi cho hầu hết mọi người. Trước hết, sản xuất giảm, năng suất lao động giảm và đầu tư vào các doanh nghiệp tư nhân hóa đang bị cắt giảm. Thứ hai, nhiều người nắm giữ chứng từ và cổ phiếu đã bán chúng để tồn tại. Số cổ phiếu nắm giữ chủ yếu tập trung vào tay một số ít, được mua bằng lợi nhuận không chính đáng. Trong quá trình tư nhân hóa hàng loạt, người lao động đồng ý giữ một phần đáng kể tài sản trong tay các nhà quản lý doanh nghiệp để cứu chính doanh nghiệp trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế, do đó mất toàn bộ quyền kiểm soát quản lý.

Tư nhân hóa đã trở thành “cuộc mua bán thế kỷ”, trong đó tài sản nhà nước do người dân tạo ra và bị đánh cắp được bán để lấy một bài hát. Không phải hàng triệu chủ sở hữu tài sản, mà là một số ít triệu phú và tỷ phú – đó là kết quả của “cải cách dân chủ”. Bất kỳ ai với bất kỳ nhận thức thông thường nào đều có thể đánh giá chính xác tình hình hiện tại bằng cách so sánh những gì bây giờ với những gì đã từng.

Trên thực tế, sự sáng tạo và sự phát triển ổn định của nền kinh tế dưới quyền lực của Liên Xô đã được thay thế bằng sự suy giảm mạnh sản xuất ở các thành phố và nông thôn. So với mức năm 1990, ngành công nghiệp đã bị cắt giảm hơn một nửa; chế tạo máy, nơi các thành tựu của khoa học và công nghệ đạt được thành quả, tăng 60%; sản xuất quần áo và giày dép tăng 70-80%; và sản lượng lương thực giảm một nửa. Đầu tư vào sản xuất đã bị cắt giảm 2/3 so với mức năm 1990 và trong 4 năm hầu như không có máy móc thiết bị nào được tái được trang bị thêm hoặc thay thế, tức là một quá trình phi công nghiệp hóa đang được tiến hành. Các ngành công nghiệp chuyên sâu về khoa học — điện tử, chế tạo dụng cụ, chế tạo máy công cụ — đang bị thay thế. Đất nước này đang được biến thành nơi cung cấp nguyên liệu thô cho phương Tây.

Nông nghiệp chuyển sang sản xuất rượu. Sản lượng của các thiết bị nông nghiệp cơ bản gần như đi vào bế tắc, và việc sử dụng phân bón đã giảm đi một phần mười. Hàng tiêu dùng sản xuất trong nước đang lấn át khỏi thị trường của chúng ta, và 40-50% thực phẩm của chúng ta được nhập khẩu. Đất nước đang mất độc lập về lương thực, trong khi vào năm 1990, 85% nhu cầu lương thực của dân chúng được đáp ứng bằng sản xuất của chính chúng ta.

Chúng ta hãy lấy một lĩnh vực hoạt động của con người chẳng hạn như khoa học, xác định hiện tại và tương lai. Vì nó nằm dưới quyền lực của Liên Xô, và bây giờ nó cũng nằm dưới những nhà cầm quyền hiện tại. Tôi sẽ trích dẫn một học giả nổi tiếng, Viện sĩ BV Raushenbakh, từ một cuộc phỏng vấn trên tạp chí For Science, tờ báo của Viện Vật lý và Công nghệ Moscow (ngày 7 tháng 4 năm 1995).

Năm 1918-1919, V.I Lenin đã tổ chức toàn bộ các viện khoa học, bao gồm Viện Hàng không và Thủy động lực học Trung ương (TsAGI), Viện Vật lý và Công nghệ Leningrad (nơi sản sinh ra các học giả nổi tiếng thế giới Kurchatov, Kapitsa và Semenov), và Học viện Nông nghiệp. Những tổ chức khổng lồ này được tạo ra vào thời điểm dường như không còn hy vọng cho tương lai và tình hình đất nước còn tồi tệ hơn bây giờ. Giờ đây, Chechnya bé nhỏ đang bùng cháy, nhưng sau đó toàn bộ đất nước đã bị thiêu rụi bởi ngọn lửa nội chiến.
Dưới thời Stalin, một số lượng lớn các viện nghiên cứu đã được thành lập. Vào giữa thập niên 1930, một ủy ban độc lập, đã tổ chức một quỹ từ thiện để tài trợ cho khoa học ở các nước kém phát triển, đã đến thăm đất nước chúng ta. Báo cáo của ủy ban đã được xuất bản. Kết luận của nó: Khoa học ở đây được tài trợ tốt hơn ở Tây Âu. Khoa học được tài trợ quá tốt đến mức điều tương tự chưa từng có ở phương Tây. Bên cạnh tất cả sự tàn ác của mình, Stalin đã nhìn xa trông rộng. Giống như Lenin, ông tin rằng nước Nga cần khoa học. Những người cầm quyền hiện tại của chúng ta không nghĩ rằng chúng ta làm được nữa.
Đó là kết luận do Viện sĩ Raushenbakh rút ra.

Tôi muốn thêm vào đó. Ngay sau Thế chiến thứ hai, Chi nhánh Siberia của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, một cụm trung tâm khoa học lớn tại bảy thành phố lớn của Siberia, đã được thành lập. Nó là một kỳ tích đẳng cấp thế giới! Tôi đã có dịp tham gia vào quá trình sáng tạo ở các thành phố khoa học Novosibirsk và Tomsk ở Siberia. Vào thời điểm đó, đất nước vẫn đang chịu hậu quả khắc nghiệt của chiến tranh, nhưng chính phủ và Đảng Cộng sản đã hào phóng đầu tư tất cả những gì có thể vào đó, trang bị cho khoa học những thiết bị hiện đại và xây dựng nhà ở tiện nghi cho các nhà khoa học.

Giờ đây, các nhà khoa học, tầng lớp dân cư được đối xử tốt nhất và có đặc quyền nhất dưới thời Liên Xô, đã bị biến đổi, theo cách nói của người đoạt giải Nobel A. M. Prokhorov, thành những kẻ khốn nạn. Những kẻ giả danh chống Cộng, mặc dù họ đã triệt hạ toàn bộ tập thể khoa học và phá hủy sự nghiệp của nhiều nhà khoa học, vẫn tiếp tục nói xấu về nền dân chủ và sự tái sinh của nước Nga. Và đó là cách nó diễn ra ở khắp mọi nơi. Nó không phải là một quốc gia; đó là một thảm họa tự nhiên! Thay vì cải thiện đời sống vật chất và tinh thần như thời Xô-viết, chúng ta lại làm cho người lao động bị bần cùng hóa, dân số hàng năm giảm một triệu người, hàng triệu người thất nghiệp và đạo đức suy thoái.

(Còn nữa)