Những ngày qua tôi đã gặp nhiều em sinh viên, học sinh báo tin vui, buồn sau khi nhận thư từ các đại học.
Buồn vì không được vào trường mong muốn nhất, vui vì cũng có vài trường khác nhận. Lúc này những học sinh giỏi sắp tốt nghiệp phổ thông thường có thư từ vài đại học báo nhận và các em có một tháng để quyết định chọn trường nào cho niên học tới.
Những sinh viên cao đẳng chuyển lên đại học bốn năm cũng thế, nếu được nhận sẽ phải chọn trường để hoàn tất chương trình cử nhân.
Thường những đại học báo nhận số sinh viên nhiều hơn con số mà các em sẽ thực sự ghi danh theo học, vì những học sinh giỏi được nhiều trường nhận và chỉ chọn ghi danh học một trường.
Đối với học sinh của tiểu bang California, đa số sẽ vào đại học công lập. Nếu giỏi thì xin vào một trong 10 trường U.C. (University of California), khá thì xin học một trong 23 trường C.S.U. (California State University), ngoài ra cũng có gần hai trăm đại học tư với một số trường danh tiếng như Stanford, University of Southern California, Cal Tech, Loyola, Pepperdine, University of Santa Clara v.v…
Nếu không vào đại học bốn năm thì còn hệ thống đại học cộng đồng (California Community College) với 114 trường để học nghề, học lấy bằng cao đẳng hay học hai năm theo đúng qui trình thì cũng có cơ hội chuyển lên trường U.C. hay trường C.S.U. để hoàn tất học trình cho bằng cử nhân.
Tiến trình chuẩn bị vào đại học của học sinh kéo dài vài năm, từ ngày vào lớp 9 đã phải chú ý đến việc chọn đúng lớp trong nhóm lớp theo đề mục từ A tới G gồm ngữ văn, toán, khoa học, lịch sử, ngoại ngữ hợp với sở thích ngành nghề tương lai, dù là khoa học tự nhiên, nhân văn hay nghệ thuật.
Khi nộp đơn vào đại học, trường tính điểm các lớp đã học trong năm lớp 10 và 11, vì hạn chót nộp đơn là ngày 30/11, khi đó chưa có điểm cho lớp 12. Đến tháng Hai năm sau nhà trường nhận được điểm cho học kỳ 1 của năm lớp 12 cùng với điểm thi SAT hay ACT, khi đó học sinh cũng đã phải thi qua một đôi lần và chọn điểm cao nhất gửi cho trường. Các kỳ thi đó không có đậu rớt mà chỉ cho biết thí sinh đi thi được bao nhiêu điểm, SAT cao nhất là 1600, ACT là 36.
Để được vào các trường U.C. có tiếng, là U.C. Berkeley, U.C. Los Angeles hay U.C. San Diego, học sinh thường phải có điểm thi và điểm học bạ GPA thật cao và đã học các lớp có trong giáo trình từ A đến G và những lớp AP (Advance Placement).
Nhiều trường danh tiếng khi chọn sinh viên nhìn vào tổng thể, nghĩa là không hoàn toàn căn cứ vào GPA hay điểm thi mà còn xem đến các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt cộng đồng hay hoàn cảnh gia đình, môi trường sinh sống, ước mơ tương lai đóng góp gì cho xã hội, trải nghiệm cuộc đời là những điều được phản ánh trong bài luận văn các em viết về nhân thân khi xin nhập học.
Thí dụ ở khu vực nhà giàu, điểm API (Academic Performance Index) của trường thường rất cao và học sinh học giỏi nói chung, thi SAT hay ACT đều đạt điểm khá. Như thế có thể một học sinh giỏi ở đây sẽ khó được nhận vào đại học danh tiếng, vì đã có nhiều học sinh cùng trường đã được nhận rồi.
Trái lại một trường trong khu nhà nghèo với API thấp, điểm thi của học sinh thường không quá cao và ít có học sinh từ trường được nhận vào đại học danh tiếng, thì có thể với điểm thấp hơn học sinh khu vực nhà giầu, một học sinh ở khu nghèo vẫn được nhận.
Nếu chỉ căn cứ vào điểm thi và điểm học bạ GPA thì học sinh trong khu xóm nghèo, trường không tốt sẽ ít có cơ hội được vào đại học danh tiếng.
Theo số liệu của Đại học UCLA, trong niên học 2017 có 63,523 học sinh cư dân tiểu bang xin học, được nhận là 9,288 tức 15%. Một nửa số học sinh trong khoảng giữa được trường nhận có điểm GPA từ 4.13 đến 4.31, điểm ACT từ 30 đến 34 hay SAT từ 1280 đến 1500. Như thế có nghĩa là 25% sinh viên được nhận có điểm GPA dưới 4.13, ACT dưới 30 hay SAT dưới 1280.
Cùng năm, Đại học Berkeley có số đơn xin học từ cư dân tiểu bang là 49,280 với 9,715 được nhận, tức 19.7%. Sinh viên được nhận vào năm thứ nhất, 50% trong khoảng giữa có GPA từ 4.15 đến 4.30, ACT từ 30 đến 34 hay SAT từ 1290 đến 1480.
Đó là chỉ số điểm từ hai trường hàng đầu của hệ thống U.C., các trường khác như U.C. Irvine, Davis, Riverside, Santa Cruz, Merced có số điểm nhận thấp hơn.
Mạng admission.universityofcalifornia.edu có đầy đủ số liệu về điểm của học sinh được nhận vào các đại học U.C.
Các trường danh tiếng như U.C. Berkeley, UCLA có số đơn xin nhập học ngày một tăng. Cho niên học 2018, số đơn xin vào năm thứ nhất Đại học Berkeley nhận được là 108 nghìn.
Vấn đề chọn trường là một quyết định quan trọng của học sinh, sinh viên vì không hẳn phải là trường một trường thật danh tiếng, mà tùy theo ngành học.
Trên blog.prepscholar.com có ghi điểm SAT hay ACT của một số nhân vật nổi tiếng. Steve Jobs, ACT 32/36; Barack Obama 30, Lyndon Johnson 26, Marilyn Monroe 21, Bill Gates SAT 1590/1600, Al Gore 1355, John Kerry 1190, George W. Bush (con) 1206, Bill Clinton 1032, Amy Tan 1100s, Kobe Bryant 1080, Bill O’Reilley 1585.
Theo hiểu biết của tôi, học sinh nào học các lớp đúng qui trình A tới G để chuẩn bị vào đại học và có GPA 3.7 trở lên, điểm SAT chừng 1200 hay ACT khoảng 25 thì có nhiều hy vọng được một trong 10 trường U.C. nhận.
Để được nhận vào một trong 23 trường CSU thì cần GPA khoảng 3.3 và điểm SAT khoảng 1000, ACT khoảng 20.
Hệ thống U.C. nhận học sinh trong số 9% giỏi nhất lớp, nhưng đến nay không đủ cơ sở để tiếp nhận tất cả những học sinh hội đủ điều kiện nên năm ngoái có khoảng 10 nghìn học sinh đủ tiêu chí nhưng không được vào học.
Với trường tiên khởi là Đại học Berkeley, viện đại học U.C. được thành lập vừa đúng 150 năm và hiện có 238 nghìn sinh viên theo học tại 10 trường.
Là hệ thống đại học hàng đầu nên không chỉ sinh viên California mà nhiều vạn sinh viên trên toàn nước Mỹ và thế giới cũng muốn được vào học các trường như Berkeley, UCLA, U.C. San Diego, Irvine, Davis.
Dù học phí sinh viên ngoài tiểu bang hay từ nước ngoài phải đóng nhiều gấp ba, khoảng 42 nghìn đôla một năm, Đại học Berkeley vẫn có con số kỷ lục đơn xin nhập học từ các tiểu bang khác và trên thế giới. Năm ngoái có 20,326 đơn nhập học ngoài tiểu bang và trường nhận 4,490 là 22.1%. Sinh viên nước ngoài có 1,362 em được nhận trong số 15,448 đơn xin, tức 8.8%.
Tổng cộng năm 2017 trường nhận tất cả 85,054 hồ sơ xin học năm thứ nhất và gửi thư báo nhận cho 15,567 học sinh, cuối cùng có 6,382 em chọn ghi danh học ở đây.
Số sinh viên gốc Việt hiện theo học tại Đại học Berkeley là 1,068, với 932 trong bậc cử nhân và 136 bậc cao học và tiến sĩ, trong tổng số 41,910 sinh viên của trường. Con số sinh viên gốc Việt không có thay đổi nhiều trong những năm qua.
Học phí ngày nay cũng là một quan tâm cho phụ huynh và sinh viên. Theo học U.C. trong bốn năm, nếu là cư dân California một năm tốn khoảng 35 nghìn đôla, trong đó học phí là 15 nghìn. Bốn năm tất cả 140 nghìn. Còn tốn hơn nữa vì sinh viên ngày nay khó hoàn tất chương trình cử nhân trong 4 năm. Học phí đại học tư như Stanford hay USC ít ra cũng 50 nghìn đôla, thêm tiền ăn ở nữa là khoảng 65 nghìn đôla cho một năm học.
Nếu gia đình nghèo hẳn, với thu nhập của cha mẹ dưới 80 nghìn đôla một năm, đi học trường công được chính phủ trợ giúp tài chánh toàn phần cho bốn năm. Giầu hẳn thì cũng có tiền trả học phí và chi phí ăn ở cho con. Chỉ những gia đình với thu nhập của cha mẹ chừng 100 đến 150 nghìn đôla, cho con đi học là rất tốn kém mà không được trợ cấp gì từ chính phủ vì thế nhiều em thấy hệ thống U.C. không còn là chọn lựa hợp lý nữa, nên chọn C.S.U., hiện có 500 nghìn sinh viên, với học phí hơn 10 nghìn đôla một năm.
Một chọn lựa khác là học đại học cộng đồng với 2 triệu sinh viên, trả 46 đôla cho mỗi tín chỉ, sau hai năm hay khi đủ 60 tín chỉ thì có cơ hội chuyển lên hệ thống U.C., với điểm GPA trên 3.6, hay C.S.U. nếu điểm trên 3.0.
Dù có khó khăn chọn lựa một đại học cho thích hợp với ngành nghề, hoàn cảnh và tình trạng tài chánh thì đầu tư vào việc học cũng sẽ đem lại những lợi ích lâu dài cho con em.
Với 40 triệu dân và nếu đứng một mình California có nền kinh tế lớn thứ bảy trên thế giới nên vùng đất này có nhiều việc làm với lương cao cho những người tốt nghiệp đại học.
- Tác giả dạy đại học cộng đồng và là một nhà báo tự do hiện sống tại vùng Vịnh San Francisco, California
