Diễn văn vinh danh luật sư Nguyễn Văn Đài

Diễn văn vinh danh luật sư Nguyễn Vãn Ðài của nữ Dân biểu Quốc hội Liên bang Ðức Marie-Luise Dött trong lễ trao tặng Giải Nhân Quyền 2017 của Liên ðoàn Thẩm phán Ðức (Deutscher Richterbund) tại thành phố Weimar, miền ðông nước Ðức, vào ngày 05/04/2017

Kính thưa quý vị,

Nãm nay Giải Nhân Quyền của Liên ðoàn Thẩm phán Ðức ðược trao tặng cho ông Nguyễn Vãn Ðài, một luật sư Việt Nam. Nhưng ông Nguyễn Vãn Ðài không giống như bất cứ một luật sư bình thường nào khác. Ông Ðài là người ðã tận dụng những khả nãng và cơ hội của mình trong hơn một thập niên qua ðể dấn thân cho nhân quyền, cho các nhóm tôn giáo thiểu số và cho việc hun ðúc ý thức chính trị về dân chủ và nhân quyền trên quê hương Việt Nam của ông. Nói theo nghĩa ðen, ông Ðài ðã ðem tính mạng mình ra ðể làm những ðiều này. Những ðiều mà ðối với chúng ta ở nước Ðức tuy là ðương nhiên, nhưng tại Việt Nam nó lại ðem tới những hiểm nguy khôn cùng.

Trong số quý vị hiện diện hôm nay, hẳn có những người ðã từng phải nếm trải sự ðộc ðoán của Cộng hòa Dân chủ Ðức khi xưa? Sự tàn bạo của nhà cầm quyền Cộng hòa Dân chủ Ðức quý vị hãy nhân lũy thừa lên, thì sẽ hình dung ra ðược phần nào thể chế ðộc ðoán tại Việt Nam hiện nay. Mặc dù Việt Nam ðã phê chuẩn nhiều công ước trong ðó có Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị, nhưng trong việc thực thi Việt Nam lại thường làm một cách ðộc ðoán hơn là dựa trên cơ sở nhà nước pháp quyền. Tôi càng thấy rõ ðiều này hơn kể từ khi tôi nhận bảo trợ cho luật sư nhân quyền Nguyễn Vãn Ðài ở Việt Nam.

Từ tháng Mười Hai 2015, ông Nguyễn Vãn Ðài bị tạm giam ðể ðiều tra với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước”. Trong gần 16 tháng qua tôi ðã cùng với tổ chức nhân quyền “Veto! Mạng Lưới Những Người Bảo Vệ Nhân Quyền” ðấu tranh ðòi cải thiện ðiều kiện giam giữ, thực hiện thủ tục tố tụng theo tiêu chuẩn nhà nước pháp quyền và nhất là phải trả tự do cho ông Ðài, vì những tội danh mà ông ðang bị gán ghép là hoàn toàn vô cãn cứ so với những chuẩn mực tự do, dân chủ của chúng ta.

Kính thưa quý vị, ðối với nước Ðức chúng ta, tự do quan ðiểm, tự do báo chí, tự do hội họp, tự do tôn giáo hay tự do ði lại là những quyền cãn bản ðược bảo ðảm bằng hiến pháp. Những quyền này là một phần ðương nhiên của cuộc sống hàng ngày, trong nền dân chủ của chúng ta. Không những chúng ta ðược sử dụng mà còn ðược viện dẫn và có quyền ðòi hỏi ðược có những quyền tự do này. Là ðại diện cho các cơ quan công tố và tòa án, quý vị là người bảo vệ những giá trị cao quý này của xã hội tự do dân chủ của chúng ta. Chính sự họp mặt của chúng ta hôm nay tại Weimar ðể trao tặng một giải nhân quyền ðã chứng tỏ rằng, không phải tất cả mọi nơi nhân quyền ðều ðược tôn trọng – một ðiều thật ðáng tiếc!

Có những ngày tôi không thể nào tưởng tượng nổi và luôn cảm thấy khó chịu khi thấy con số những quốc gia tôn trọng nhân quyền và nhà nước pháp quyền trên thế giới ít hơn con số những quốc gia không thực hiện những ðiều này. Một trong những quốc gia coi nhẹ nhà nước pháp quyền là Việt Nam. Như chúng ta thấy, sự ðộc ðoán của giới lãnh ðạo Việt Nam chính là nguyên nhân vì sao luật sư Nguyễn Vãn Ðài không thể ðích thân ðến nhận giải thưởng ngày hôm nay. Nguyên do là ông lại bị bắt giam một lần nữa.

Luật sư Nguyễn Vãn Ðài bị tạm giam ðiều tra từ ngày 16/12/2015. Tại Việt Nam ðiều này ðồng nghĩa với sự cô lập. Ông ðang bị giam cách ly. Quý vị chắc biết thế nào là giam cách ly. Nó có nghĩa là người tù không có cơ hội nhận tư vấn pháp lý, không ðược gặp gỡ thân nhân, không ðược tiếp xúc các tù nhân khác – Ðó là những tình trạng mà chúng ta ở Ðức không thể nào hình dung nổi. Ít nhất về một khía cạnh, chúng tôi ðã ðạt ðược một thành quả duy nhất có tính cách ðột phá là vợ ông, bà Vũ Minh Khánh, ðã ðược phép vào thãm chồng trong trại tạm giam hai lần – lần ðầu tiên xảy ra sau gần một nãm ông bị giam cách ly!

Ngoài ðiều kiện giam giữ tồi tệ thì nguyên nhân của việc tạm giam ðiều tra cũng ðáng phải ðược chú ý ðến, ít nhất là theo quan ðiểm tự do, dân chủ của chúng ta: ông Ðài bị tạm giam vì ðã làm công việc của một luật sư nhân quyền. Ông Ðài bị tạm giam vì ðã làm công việc tư vấn và huấn luyện. Ông Ðài bị tạm giam vì ðã hỗ trợ các nhóm tôn giáo thiểu số. Ông Ðài bị tạm giam vì ðã dấn thân cho dân chủ và nhân quyền. Bộ Công An Việt Nam gọi những việc làm này là “tuyên truyền chống nhà nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam” theo Ðiều 88 của Bộ luật Hình sự.

Ông Nguyễn Vãn Ðài bị bắt dựa trên Ðiều 88 này vào ngày 16/12/2015, khi ông ðang trên ðường ðến gặp gỡ phái ðoàn Liên minh châu Âu trong dịp họ sang Hà Nội tham dự buổi ðối thoại về nhân quyền thường niên với Việt Nam. Vài ngày trước ðó, ông ðã bị một nhóm côn ðồ do nhà nước chỉ ðạo ðánh ðập tàn nhẫn giữa ðường. Riêng trong nãm 2015 ông Ðài ðã ba lần bị công an và những kẻ côn ðồ dường như ðược thuê mướn tấn công bằng vũ lực. Cũng không thể loại trừ khả nãng nhà cầm quyền sẽ tiếp tục hành hung và sách nhiễu ông Ðài trong thời gian ở trong tù. Ông Ðài còn bị tạm giam bao lâu nữa là ðiều hoàn toàn không thể nào biết ðược. Nếu một ngày nào ðó phiên tòa xét xử ðược mở ra và bị kết án, thì ông Ðài và nữ cộng sự viên của ông bị bắt cùng là bà Lê Thu Hà có nguy cơ bị mức án lên tới 20 nãm tù giam.

Kính thưa quý vị, ðây không phải là lần ðầu tiên ông Ðài bị bắt giam bởi những công việc của một nhà bảo vệ dân quyền. Ông ðã từng bị kết án theo Ðiều 88 của Bộ luật Hình sự Việt Nam và bị giam từ nãm 2007 ðến nãm 2011. Tiếp ðó là bốn nãm quản chế kéo dài ðến Tháng Ba 2015 – và chưa ðầy chín tháng sau ðó ông Ðài bị bắt giữ trở lại vào tháng Mười Hai 2015. Việc ông Ðài vẫn không ngừng tiếp tục công việc huấn luyện mở mang dân trí ðã chứng tỏ sự can ðảm vượt bậc phát xuất từ niềm tin vững mạnh trong nội tâm ông. Sau thời gian tù ðày, ông Ðài tiếp tục có những chương trình trợ giúp các nhóm tôn giáo thiểu số cũng như tư vấn xây dựng các nhóm xã hội dân sự và hiệp hội sinh viên. Ông tiếp tục làm việc tại Trung tâm Nhân quyền Việt Nam do ông sáng lập. Ngay sau khi ra tù vào nãm 2011 ông Ðài ðã không sợ sự rãn ðe của bộ máy nhà nước và vẫn dấn thân cho các quyền tự do quan ðiểm, tự do báo chí, tự do lập hội và tự do ði lại tại Việt Nam. Ðến nãm 2013, ông Ðài ðã cùng một số người khác thành lập „Hội Anh Em Dân Chủ” trong mục ðích xây dựng một nước Việt Nam công bằng, dân chủ và tiến bộ.

Kính thưa quý vị, ðáng lý hôm nay vợ ông Ðài, bà Vũ Minh Khánh, phải có mặt cùng chúng ta ở nơi ðây, ðể thay mặt chồng nhận Giải Nhân Quyền. Tiếc rằng giới lãnh ðạo Việt Nam ðã ngãn cản không cho bà xuất cảnh vào Chủ Nhật vừa qua tại Hà Nội. Ðây là một ðiều hết sức ðáng tiếc và là thêm một bằng chứng nữa về thể chế ðộc ðoán tại Việt Nam.

Bà Khánh là người phụ nữ mạnh mẽ ðứng sau lưng ông Nguyễn Vãn Ðài; thiếu bà, ông Ðài không thể nào làm ðược công việc của mình. Ngay khi ông bị bắt giam lần ðầu, bà ðã bắt ðầu thực hiện việc ðánh ðộng dư luận và tạo một tiếng nói cho chồng. Bà Khánh ðã tìm những luật sư giỏi nhất và chống trả lại những lời mạ lỵ bôi xấu trên báo chí nhà nước. Bà thật vô cùng can ðảm! Sau khi ông Ðài bị bắt vào tháng Mười Hai nãm 2015, trong nãm vừa qua bà ðã ði khắp bốn lục ðịa ðể gây sự chú ý về những bất công lại vừa xảy ðến cho chồng mình. Bà là người phụ nữ quả cảm mà ông Ðài hiện ðang rất cần ðến! Tôi rất tiếc là giới lãnh ðạo Việt Nam ðã không cho bà xuất cảnh ðể hôm nay bà có mặt cùng chúng ta và ðại diện chồng ðón nhận giải thưởng.

Tôi biết trong lúc này, ðối với ông Nguyễn Vãn Ðài cũng như vợ ông, Giải Nhân Quyền của Liên ðoàn Thẩm Phán Ðức có tất cả ý nghĩa. Giải Nhân quyền ðồng nghĩa với sự công nhận một việc làm vô cùng dũng cảm. Giải Nhân quyền là sự ðồng tình, hỗ trợ và khuyến khích việc làm này. Ðối với ông Ðài, Giải Nhân quyền tạo ðược sự quan tâm trong thời gian mà mà tiếng nói của ông không thể nghe thấy. Và như thế, Liên ðoàn Thẩm phán Ðức ðã cho luật sư Nguyễn Vãn Ðài có thêm một tiếng nói và ðã cụ thể hóa một tín hiệu.

Như thế chúng ta tuyên bố rõ ràng rằng chúng ta không chấp nhận sự độc đoán. Chúng ta không chấp nhận để cho giới lãnh đạo Việt Nam bắt ông Đài để dọa người khác. Chúng ta đứng phía sau, phía trước và bên cạnh người bảo vệ nhân quyền Nguyễn Văn Đài! Chúng ta – cũng như ông Đài – chỉ ngừng nghỉ khi nào nhân quyền có giá trị ở mọi nơi và cho mọi người.

Ông Ðài ðã luôn dấn thân cho quyền của những người khác, bất chấp hiểm nguy luôn ðe dọa tính mạng của mình và của gia ðình. Hiện nay ông cần sự quan tâm của chúng ta hơn bao giờ hết. Ông Ðài cần những sự vinh danh như thế này – như là một câu ðáp trả với giới lãnh ðạo Việt Nam tại Hà Nội, và như là một lực ðối trọng với họ.

Kính thưa quý vị, Nguyễn Văn Đài là một người đàn ông xuất chúng. Trong một chuyến công du tại Hà Nội vào mùa hè 2015 tôi đã trực tiếp làm quen và có dịp trao đổi với ông rất lâu. Người ta không thể nào không có ấn tượng về con người này. Tuy vậy người ta vẫn tự hỏi, từ đâu ông có được sức mạnh, có được sự dũng cảm và tính bất khuất trong những hoạt động của mình?

Chưa ai có thể làm ông Ðài run sợ: kể cả những vụ hành hung tàn bạo của các cơ quan nhà nước, kể cả những sách nhiễu, kể cả tù ðày và quản chế tại gia. Ông không bao giờ ðể bị chùn bước tranh ðấu cho tự do, dân chủ và nhà nước pháp quyền tại Việt Nam. Tại quê hương mình, ông Nguyễn Vãn Ðài là một người can trường và là một trong số những người bảo vệ các quyền dân sự và chính trị ðược nhiều người biết ðến nhất.

Tôi đặt câu hỏi: Làm sao người ta làm được điều ấy ở một đất nước có cái tội danh “tuyên truyền chống nhà nước”? Làm sao làm được điều ấy ở một đất nước mà tạm giam để điều tra đồng nghĩa với sự cách ly, không cho tiếp xúc với luật sư và không được thăm gặp? Làm sao người ta làm được điều ấy ở một đất nước mà tự do phát biểu quan điểm có thể đưa tới hậu quả hai mươi năm tù?

Ông Ðài kể tôi nghe về ðộng cơ của ông và qua ðó mọi ðiều trở nên sáng tỏ ðối với tôi: câu chuyện của ông gắn liền với lịch sử của nước Ðức chúng ta. Quý vị hẳn vẫn nhớ ðến muà hè và mùa thu của nãm 1989? Vâng, dĩ nhiên chúng ta vẫn nhớ. Ông Nguyễn Vãn Ðài cũng vẫn nhớ, và nhớ bởi cùng một nguyên nhân với chúng ta. Khi gặp ông Ðài vào mùa hè 2015 tại Hà Nội, câu chuyện về nước Ðức của chính bản thân ông ðã gây ấn tượng lớn trong tôi. Nãm 1989 ông Ðài là một người „lao ðộng hợp tác“ tại Cộng hòa Dân chủ Ðức ngày trước. Những người „lao ðộng hợp tác“ biết rõ là họ sẽ hồi hương. Nhưng khi hồi hương ông Nguyễn Vãn Ðài ðã mang theo một ðiều rất quý báu: ðó là nhận thức rằng tự do là ðiều có thể thực hiện ðược. Trải nghiệm về sự thay ðổi qua một cuộc cách mạng ôn hòa và việc dân chủ hóa một ðất nước ðộc tài ðã ðưa ông Ðài ðến quyết ðịnh học luật khi trở về Việt Nam. Khi hồi tưởng lại, ông Ðài nói, Bức tường Berlin sụp ðổ và sự kiện nước Ðức tái thống nhất trong hòa bình ðã ðể lại dấu ấn quyết ðịnh trong cuộc ðời ông.

Mục ðích của ông Ðài trước sau vẫn là dồn mọi nỗ lực vào tiến trình dân chủ hóa Việt Nam. Ông muốn có một cuộc sống trong tự do, một cuộc sống với tự do quan ðiểm, tự do ngôn luận và tự do hội họp. Ông muốn có một cuộc sống tự do và ðược thực hiện quyền tự do tôn giáo và tự do nghề nghiệp mà không sợ thân thể và tính mạng bị ðe dọa. Ông Ðài muốn có một Việt Nam dân chủ và không ðộc tài. Ông muốn có một Việt Nam với một nhà nước pháp quyền và không ðộc ðoán. Ông muốn có một Việt Nam ðược người dân yêu mến và không phải khiếp sợ.

Ðộng cơ thúc ðẩy của ông trước sau vẫn là „cách mạng” Việt Nam một cách ôn hòa, tự tin và khiêm tốn ðể có ðược dân chủ, tự do và nhà nước pháp quyền trong tương lai. Nhưng ðiều này hoàn toàn không dễ dàng thực hiện tại Việt Nam như chính tiểu sử của ông Ðài ðã cho thấy – rõ hơn hết là qua việc ông bị bắt giữ trở lại. Con ðường ði tới dân chủ của Việt Nam vẫn còn dài và cần những người như Nguyễn Vãn Ðài.

Vì sự dấn thân không biết mệt mỏi và can trường cho dân chủ, tự do và nhân quyền tại Việt Nam, luật sư Nguyễn Vãn Ðài ðược trao tặng Giải Nhân Quyền 2017 của Liên ðoàn Thẩm phán Ðức. Niềm vui của tôi sẽ lớn biết bao nếu như hôm nay tôi ðược gặp lại ông và ðược trực tiếp chúc mừng ông tại thành phố Weimar này. Tiếc thay tôi không làm ðược ðiều này.

(Bản dịch từ nguyên bản tiếng Ðức của Tri Nguyên)