Khi viết đôi dòng về Hồ Duy Hải, tôi cứ bị ám ảnh, nếu như Hải bị bắn ngay sau khi án có hiệu lực thì sao. Chúng ta không biết chắc Hải có oan hay không. Nhưng chúng ta biết chắc, tố tụng bị vi phạm nghiêm trọng và những bằng chứng đưa ra ở các phiên tòa là không đủ để kết tội anh.
Khi ngồi với nhau, nhiều điều tra viên cao cấp thừa nhận với tôi, oan sai không chỉ nằm trong số các bị cáo được tuyên vô tội, các bị án được minh oan… oan sai còn rất nhiều trong các trại giam và có cả những oan sai đã bị bắn.
Đây là lần đầu tiên, sau hơn 20 năm, tôi mở những tấm hình này ra. Những tấm hình chưa từng công bố. Chiều qua, khi nói chuyện với một phóng viên pháp đình, cô ấy đề nghị tôi post và viết mấy dòng này lên. Xin lỗi gia đình các nạn nhân. Tôi đã rất shocked khi chứng kiến cuộc hành hình này, tôi biết là các bạn cũng sẽ rất đau lòng khi nhìn thấy những hình ảnh ấy. Nhưng, tôi rất muốn những người có trách nhiệm thấy để phải suy nghĩ rất kỹ khi tuyên án tử hình.
Khi đứng ở trường bắn Thủ Đức, chụp những tấm hình này, tôi nhớ lại gương mặt đăm chiêu của ông Lê Thúc Anh, Chánh án TAND TP HCM. Hôm đó (1997), khi tòa xử vụ Tamexco đang giải lao, thấy ông Chánh Án đứng một mình, tôi lại gần, ông nói, “Trong 4 bị cáo này (Phạm Huy Phước, Lê Đức Cảnh, Trần Quang Vinh, Lê Minh Hải) chỉ có một người là ‘tham nhũng chính hiệu’. Nhưng, ngay cả người đó, Trưởng phòng Công chứng Vũng Tàu Lê Đức Cảnh, cũng có nhiều tình tiết giảm nhẹ…” Vậy nhưng, các thẩm phán của ông Lê Thúc Anh vẫn phải tuyên 4 án tử hình.
Trần Quang Vinh làm cơ sở hạ tầng đổi đất, đoạn đường ven biển Bãi Trước, chạy qua dinh Bảo Đại, là do ông làm. Ông mang 37 hecta được “đổi” nhượng lại cho Tamexco. Một hội đồng định giá ở Bà Rịa – Vũng Tàu được lập, thừa nhận “giá thị trường” để Tamexco thế chấp. Ông Lê Đức Cảnh chỉ công chứng hành vi này của các bên.
Cũng như khi xét xử vụ Minh Phụng – Epco, Tòa không thừa nhận giá thị trường, Tòa lấy giá trên sổ sách tính giá một mét vuông không mua được một que kem. Ông Trần Quang Vinh bị bắn khi Tỉnh còn nợ ông 15 tỷ. Ngay trước khi ông Minh Phụng bị bắn, nhiều tài sản của ông được bán với giá cao hơn rất nhiều giá được định tại tòa.
Những doanh nhân như Phạm Huy Phước, Tăng Minh Phụng và cả Lê Văn Kiểm… đã “đi trước thời đại” tích lũy rất nhiều đất đai. Trong thập niên 1990s, ông Kiểm, ông Phụng không sử dụng quyền lực nhà nước để lấy đất của dân như chúng ta chứng kiến ở Thủ Thiêm, ở Văn Giang… Họ cho người gặp dân thỏa thuận giá và sang nhượng. Chính sách đất đai nửa vời đã giết Trần Quang Vinh, Phạm Huy Phước, Tăng Minh Phụng… nhưng lại cứu Lê Văn Kiểm. Một người về đỉnh cao, nhiều người về vực sâu tùy thuộc ai nắm chính trường khi các doanh nhân thất thế.
Không ai giải oan cho Tăng Minh Phụng, Phạm Huy Phước, Trần Quang Vinh… Mà ngay cả được giải oan họ cũng chỉ còn là nắm đất. Không chỉ trong lĩnh vực kinh doanh liên quan tới đất đai, Minh Phụng, Tamexco… mà so với tham nhũng ngày nay thì chỉ là rất “muỗi”. Bắn không có giá trị răn đe khi chính sách quá màu mỡ cho quan tham đục khoét.
Thay vì tử hình, kể cả các ủy viên BCT hay bộ trưởng. Đừng điều tra như trò đùa trong các vụ như AVG hay PVN… Có người dân nào tin Bắc Son chỉ nhận 3 triệu USD và Minh Tuấn thì chỉ 200 nghìn bạc lẻ. Làm sao chỉ có Son, Tuấn mà tiêu được 8.900 tỷ đồng. Làm sao tiền hối lộ lại chỉ chi cho cấp cao nhất là hai vị ấy…
Thay vì tử hình, điều tra cho tới, thu hết tài sản cả phần hối lộ và cả phần phạt… rồi bắt họ ở tù như tù. Đừng “tù” mà hơn cả đi an dưỡng (với chim hoa cá cảnh) như Bình Vinashin, như nhiều đại gia… hoặc ở tù qua loa rồi giảm án.
Một nền kinh tế đầy những mảng tối chồng lấn giữa khu vực tư nhân và quốc doanh; một nhà nước tự trang bị cho mình quyền thọc tay vào mọi hoạt động của các nhà doanh nghiệp… thì có bắn bằng súng máy cũng không hết tội phạm. Không riêng lĩnh vực kinh tế.
Tôi đã từng phỏng vấn Phước Tám Ngón, một tên cướp giết người không ghê tay. Nhưng, ngay cả với các tội phạm cần phải cách ly khỏi xã hội như Phước, tử hình theo tôi cũng không phải cách để ngăn ngừa tội phạm. Nhất là chúng ta đang có một hệ thống tự pháp rất khó tránh oan sai. Bắn rồi, sao sửa.
