Vĩnh biệt Tô Thùy Yên

Tô Thùy Yên vừa ra đi vĩnh viễn tại Houston, Hoa Kỳ. 

Người Việt làm thơ rất nhiều, nhưng thi sĩ, rất hiếm. Thi sĩ một mình một chiếu như TTY còn hiếm hơn nữa

Để tưởng niệm nhà thơ vừa nằm xuống, không gì hơn là đọc lại ‘’ Ta Về ‘’, ” Chiều trên phá Tam Giang ”. Tất cả ngôn ngữ, phong thái TTY phảng phất trong đó. 
Thơ TTY bài nào cũng dài, như nỗi buồn không cùng của tác giả, nhưng đọc, sẽ tiếc là quá ngắn.

Thơ TTY chững chạc, trang trọng, cổ điển như thơ Đường, nhưng mới lạ, táo bạo hơn thơ mới. Đạo mạo như một người đứng tuổi, từng trải ngồi trầm ngâm trước tách trà, nhưng trẻ, mạnh, vũ bão như thanh niên. Ngôn ngữ không Bắc, không Nam, không Sài gòn, Hà Nội, bởi vì đó là tiếng thở dài, tiếng khóc, cái quặn đau chung của người Việt ( hỡi ơi, trời đã bỏ rơi dân ! ). Đặc Việt Nam, nhưng mở rộng ra những chân trời mới. Đau xót, bi quan nhưng bao dung ; đứng ngoài, đứng trên cái thù hận, để thấy cái bát ngát của đất trời, rất zen, rất thiền ( Cám ơn hoa đã vì ta nở/ Thế giới vui vì những nỗi lẻ loi )

Từ ngữ TTY đài các nhưng gần gũi, sáng tạo cực kỳ nhưng tưởng như dễ dãi. Vừa lạ, vừa thực. Điều đó không dễ. Có người dùng chữ lạ, nhưng giả tạo, không thực, chỉ lộ cái lập dị. Có người viết thực, nhưng nhàm. Bởi vì sự thực trong thơ, trong nghệ thuật, nó khác với sự thực ngoài đời. Nó cô đọng hơn sự thực ngoài đời. Nó thực hơn sự thực. Trái táo, trái cam trong họa phẩm của Van Gogh, Cézanne nó thực hơn, sống hơn trái cam ngoài chợ, bởi vì nó mang tâm tình của nghệ sĩ.
Nhiều thi sĩ nổi tiếng vì một, hai câu thơ. Những câu như vậy rải rác trong mỗi bài thơ TTY. 

TTY ra đi, bỏ dở thiên trường ca về nỗi đoạn trường của một thi sĩ, và qua đó, của một dân tộc. ” Ta tiếc đời ta sao hữu hạn/ Đành không trải hết được lời ta ”, nhưng một đời người làm sao trải hết được lời của một dân tộc điêu linh, như dân tộc Việt ( Trời ơi những xác thây la liệt/ Con ai, chồng ai, anh em ai ? ). Nói đến dân tộc, bởi vì cái quặn đau thấy chung quanh tan vỡ, cái kinh hoàng, tuyệt vọng trước một cuộc đổi đời thảm khốc trong thơ TTY, người Việt thấy mình trong đó

Ba vách, ngọn đèn xanh, bóng lẻ/ Ngày qua ngày cho hết đời ta ). Ai đi cải tạo trở về không có cái tâm trạng TTY trong ‘’Ta Về’’?
Sáng dậy nghe tin TTY ” đi xa ”, cứ muốn tin là fake news, là chuyện dỡn. Nhưng hôm nay không phải là ngày cá tháng Tư. Đành ngậm ngùi như Thâm Tâm:

”Người đi, ừ nhỉ, người đi thực ” 
Đi xa như lạc trong trời đất
Thủy tận sơn cùng xí xóa ta
Cõi chiều đứng lại, khóc như liễu
Có thật là ta đã đi xa? ( Đi xa. TTY )

Xí xóa được người, nhưng thủy tận, sơn cùng sẽ bó tay, làm sao xoá được Ta Về, Phá Tam Giang …?

Từ Thức

—————————————–

TA VÊ

Tô Thùy Yên

Ta về một bóng trên đường lớn 
Thơ chẳng ai đề vạt áo phai 
Sao bỗng nghe đau mềm phế phủ 
Mười năm đá cũng ngậm ngùi thay
Vĩnh biệt ta-mười-năm chết dấp 
Chốn rừng thiêng im tiếng nghìn thu 
Mười năm mặt sạm soi khe nước 
Ta hóa thân thành vượn cổ sơ
Ta về qua những truông cùng phá 
Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may 
Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ 
Nghe tàn cát bụi tháng năm bay
Chỉ có thế. Trời câm đất nín 
Đời im lìm đóng váng xanh xao 
Mười năm, thế giới già trông thấy 
Đất bạc màu đi, đất bạc màu
Ta về như bóng chim qua trễ 
Cho vội vàng thêm gió cuối mùa 
Ai đứng trông vời mây nước đó 
Ngàn năm râu tóc bạc phơ phơ
Một đời được mấy điều mong ước 
Núi lở sông bồi đã mấy khi 
Lịch sử ngơi đi nhiều tiếng động 
Mười năm, cổ lục đã ai ghi
Ta về cúi mái đầu sương điểm 
Nghe nặng từ tâm lượng đất trời 
Cảm ơn hoa đã vì ta nở 
Thế giới vui từ nỗi lẻ loi
Tưởng tượng nhà nhà đang mở cửa 
Làng ta ngựa đá đã qua sông 
Người đi như cá theo con nước 
Trống ngũ liên nôn nả gióng mừng
Ta về như lá rơi về cội 
Bếp lửa nhân quần ấm tối nay 
Chút rượu hồng đây xin rưới xuống 
Giải oan cho cuộc biển dâu này
Ta khóc tạ ơn đời máu chảy 
Ruột mềm như đá dưới chân ta 
Mười năm chớp bể mưa nguồn đó 
Người thức mong buồn tận cõi xa
Ta về như hạt sương trên cỏ 
Kết tụ sầu nhân thế chuyển dời 
Bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt 
Tội tình chi lắm nữa người ơi
Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ 
Mười năm người tỏ mặt nhau đây 
Nước non ngàn dặm bèo mây hỡi 
Đành uống lưng thôi bát nước mời
Ta về như sợi tơ trời trắng 
Chấp chới trôi buồn với nắng hanh 
Ai gọi ai đi ngoài cõi vắng 
Dừng chân nghe quặn thắt tâm can
Lời thề buổi ấy còn mang nặng 
Nên mắc tình đời cởi chẳng ra 
Ta nhớ người xa ngoài nỗi nhớ 
Mười năm ta vẫn cứ là ta
Ta về như tứ thơ xiêu tán 
Trong cõi hoang đường trắng lãng quên 
Nhà cũ mừng còn nguyên mái, vách 
Nhện giăng, khói ám, mối xông nền
Mọi thứ không còn ngăn nắp cũ 
Nhà thương-khó quá sống thờ ơ 
Giậu nghiêng cổng đổ, thềm um cỏ 
Khách cũ không còn, khách mới thưa
Ta về khai giải bùa thiêng yểm 
Thức dậy đi nào, gỗ đá ơi 
Hãy kể lại mười năm chuyện cũ 
Một lần kể lại để rồi thôi
Chiều nay ta sẽ đi thơ thẩn 
Thăm hỏi từng cây, những nỗi nhà 
Hoa bưởi, hoa tầm xuân có nở? 
Mười năm, cây có nhớ người xa?
Ta về như đứa con phung phá 
Khánh kiệt đời trong cuộc biển dâu 
Mười năm, con đã già trông thấy 
Huống mẹ cha đèn sắp cạn dầu
Con gẫm lại đời con thất bát 
Hứa trăm điều một chẳng làm nên 
Đời qua, lớp lớp tàn hư huyễn 
Giọt lệ sương thầm khóc biến thiên
Ta về như tiếng kêu đồng vọng 
Rau mác lên bờ đã trổ bông 
Cho dẫu ngàn năm em vẫn đứng 
Chờ anh như biển vẫn chờ sông
Ta gọi thời gian sau cánh cửa 
Nỗi mừng giàn giụa mắt ai sâu 
Ta nghe như máu ân tình chảy 
Tự kiếp xưa nào tưởng lạc nhau
Ta về dẫu phải đi chân đất 
Khắp thế gian này để gặp em 
Đau khổ riêng gì nơi gió cát 
Thềm nhà bụi chuối thức thâu đêm
Cây bưởi xưa còn nhớ, trắng hoa 
Đêm chưa khuya quá hỡi trăng tà 
Tình xưa như tuổi già không ngủ 
Thức trọn, khua từng nỗi xót xa
Ta về như giấc mơ thần bí 
Tuổi nhỏ đi tìm một tối vui 
Trăng sáng soi hồn ta vết phỏng 
Trọn đời nỗi nhớ sáng khôn nguôi
Bé ơi, này những vui buồn cũ 
Hãy sống, đương đầu với lãng quên 
Con dế vẫn là con dế ấy 
Hát rong bờ cỏ giọng thân quen
Ta về như nước Tào Khê chảy 
Tinh đẩu mười năm luống nhạt mờ 
Thân thích những ai giờ đã khuất 
Cõi đời nghe trống trải hơn xưa
Người chết đưa ta cùng xuống mộ 
Đâu còn ai nữa đứng bờ ao 
Khóc người ta khóc ta rơi rụng 
Tuổi hạc ôi ngày một một hao
Ta về như bóng ma hờn tủi 
Lục lại thời gian kiếm chính mình 
Ta nhặt mà thương từng phế liệu 
Như từng hài cốt sắp vô danh
Ngồi đây nền cũ nhà hương hỏa 
Đọc lại bài thơ thủa thiếu thời 
Ai đó trong hồn ta thổn thức 
Vầng trăng còn tiếc cuộc rong chơi
Ta về như hạc vàng thương nhớ 
Một thủa trần gian bay lướt qua 
Ta tiếc đời ta sao hữu hạn 
Đành không trải hết được lòng ta
____________________________________

Đọc bài cùng chủ đề: Tô Thùy Yên: Sự dung hòa của thi ca