Nhà ngoại giao Mỹ làm cho Cuba trong 40 năm

Việt Nam có câu “cái kim trong bọc lâu ngày cũng lòi ra”, câu này cũng đúng với Víctor Manuel Rocha, nhưng thời gian lòi ra hơi bị lâu.

Manuel Rocha, 73 tuổi, là một cựu đại sứ Hoa Kỳ đã nghỉ hưu ở Miami sau một thời gian trong ngành ngoại giao với nhiều chức vụ nổi bật. Ông giữ nhiều vị trí ở châu Mỹ Latinh, Tòa Bạch Ốc và – sau khi nghỉ hưu – làm tư vấn cho Bộ Tư lệnh Quân khu miền Nam Hoa Kỳ. Trong những năm gần đây – sau nhiều năm có tư tưởng bảo thủ – ông đã trở thành một người ủng hộ Donald Trump nhiệt tình.

Nhưng tất cả những vị trí ông giữ chỉ là mặt nổi. Theo cáo trạng của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, Manuel Rocha sống một cuộc sống hai mặt. Trong 40 năm làm nhà ngoại giao và tư vấn, ông là một đặc vụ của các cơ quan tình báo Cuba. Giờ đây, người ta lo ngại rằng ông có thể đã chuyển cho Cuba rất nhiều thông tin nhạy cảm về các hoạt động và kế hoạch của Mỹ ở châu Mỹ Latinh, trước khi bị bắt vào tuần trước.

Vụ việc có thể gây ra hậu quả rất nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia và quan hệ ngoại giao của Mỹ, do hoạt động lâu dài trong ngành và các vị trí quan trọng mà Manuel Rocha nắm giữ.

Trong những năm 1990, ông là Phó phòng Đại diện Lợi ích của Hoa Kỳ tại Havana; từ năm 1997 đến năm 2000, ông là Đại biện lâm thời ở Argentina trong thời kỳ nước này có biến động kinh tế. Từ năm 1994 đến năm 1995, ông là thành viên của Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời Tổng thống Bill Clinton; thời gian này có phong trào dân Cuba đổ bộ vào Mỹ bằng những chiếc bè cao su mong manh. Ông kết thúc sự nghiệp ngoại giao của mình với tư cách là đại sứ Hoa Kỳ tại Bolivia từ năm 2000 đến năm 2002.

Sự kiện Manuel Rocha bị bắt cho thấy khả năng của Tổng cục Tình báo Cuba (DGI) trong việc cài người vào các vị trí quan trọng trong chính quyền Mỹ.

Khi công bố bản cáo trạng, Bộ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ Merrick Garland thừa nhận rằng cuộc điều tra cho thấy nước Mỹ đã hứng chịu một trong những cuộc xâm nhập gián điệp cấp cao nhất và lâu dài nhất do một đặc vụ nước ngoài thực hiện.

Manuel Rocha phải đối mặt với 15 cáo buộc trước tòa án Miami để trả lời về vai trò của ông với tư cách là đặc vụ cho Cuba kể từ năm 1981. Trong số các cáo buộc có tội truy cập thông tin mật để mang lại lợi ích cho Cuba và phát tán các thông tin đó trái phép. Mức án của ông lên tới 60 năm tù.

Trong những lần trò chuyện với Miguel, Manuel Rocha đã thừa nhận với Miguel mình làm việc cho DGI vì tin rằng Miguel là liên lạc viên của DGI. Trong thực tế, Miguel là đặc vụ của FBI.

Sinh ra ở Colombia vào năm 1950, Manuel Roach di cư đến New York vào những năm 1960 với người mẹ góa bụa. Thành tích học tập giúp ông giành được học bổng vào một trong những trường trung học tư thục tốt nhất ở Hoa Kỳ và sánh vai với trẻ em gia đình giàu có. Từ đó, ông tiếp tục vào các trường đại học danh tiếng: Yale, Harvard, Georgetown.

Ông trở thành công dân Mỹ năm 1978 và gia nhập ngành ngoại giao vào năm 1981. Theo cáo trạng, khi đó, ông ta đã được DGI tuyển dụng, dường như khoảng năm 1973, khi Chile có đảo chính chống Tổng thống thiên tả Salvador Allende.

Hồ sơ tòa án không nêu rõ Manuel Rocha được tuyển dụng như thế nào, cũng như lý do thúc đẩy ông ta hợp tác với DGI. Tuy nhiên, theo lời khai hữu thệ của Miguel, đặc vụ FBI đã gài bẫy ông, nhiều phần chắc là lý do ý thức hệ.

Hồ sơ tòa án mô tả ông là một người ủng hộ nhiệt tình chế độ của “Comandante” (Tư lệnh) Fidel Castro, ông gọi các điệp viên Cuba là “compañeros” (đồng chí) và gọi nước Mỹ là “enemy” (kẻ thù).

Peter Lapp, một đặc vụ FBI đã nghỉ hưu, giải thích trong một cuộc trò chuyện qua điện thoại với báo EL PAÍS: “Các cơ quan mật vụ Cuba phải rất giỏi trong những gì họ làm, bởi vì họ không có nhiều phương tiện, và mục tiêu chính của họ là Hoa Kỳ. Không giống như người Nga – động cơ của những người hợp tác với Mỹ là tiền bạc – họ tìm thấy những người, dựa theo bản năng, có sự đồng cảm với những gì Cuba muốn làm. Những người này không hành động vì tiền. Tôi nghi rằng, nếu họ đề nghị trả tiền cho ông ta, Manuel Rocha sẽ bị xúc phạm”.

Lapp là tác giả của cuốn Nữ hoàng Cuba, nói về bà Ana Montes, người Mỹ gốc Puerto Rico là chuyên gia của Ngũ Giác Đài đã làm cho DGI trong 17 năm. Lapp đã tham gia vào vụ bắt giữ Ana Montes vào năm 2000.

Đã có những trường hợp tương tự:

Năm 2007, hai giáo sư tại Đại học Quốc tế Florida đã bị bắt vì có những hoạt động chống lại các nhóm Cuba lưu vong chống Castro ở Miami.

Năm 2009, Kendall Myers – nhân viên của Cục Tình báo và Nghiên cứu thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ – đã bị bắt cùng với bà vợ vì đã chuyển thông tin bí mật cho Cuba.

Bản cáo trạng cho biết, vào tháng 11 năm 2022, FBI đã nhận được báo cáo cho biết Manuel Rocha đã làm việc cho Cuba với tư cách là gián điệp chìm.

FBI chỉ định Miguel liên lạc với ông ta qua WhatsApp: “Tôi có một tin nhắn cho bạn từ bạn bè của bạn ở Havana.”

Manuel Rocha phản hồi: “Tôi không hiểu, nhưng bạn có thể gọi cho tôi.”

Cả hai đồng ý gặp nhau trước một nhà thờ ở khu vực Brickell giàu có của Miami. Trước khi gặp, Manuel Rocha đã áp dụng các kỹ thuật chống gián điệp cổ điển, từ việc đi đường vòng dài lòng thòng cho đến việc đứng một nơi gần đó để xem địa điểm gặp mặt có gì đáng ngờ hay không. Họ đã gặp nhau như vậy ba lần. Trong các cuộc trò chuyện, Manuel Rocha tỏ ra tự hào vì đã hợp tác với DGI và nhắc lại mình sẵn sàng tiếp tục.

Ông còn kể với Miguel mình đã từng đóng kịch bằng cách đóng góp 750 đô la cho một nhà lập pháp có lập trường chống Castro trong Quốc hội Hoa Kỳ.

Ông khoe đã làm việc để “tăng cường cho Cách mạng [Cuba]”, một nhiệm vụ có tầm quan trọng “to lớn” đối với Cuba và là một chiến thắng vĩ đại cho lợi ích của Cuba chống lại “kẻ thù”. Ông còn nói họ [Washington] đã đánh giá thấp những gì chúng ta [ông và các đồng chí] có thể làm. “Chúng ta đã làm nhiều hơn họ nghĩ”, ông khoe với Muguel.

Khi được hỏi liệu ông có tiếp tục ủng hộ DGI hay không, ông trả lời một cách phẫn nộ rằng “Câu hỏi này giống như hỏi về khả năng làm đàn ông của tôi. Nó giống như bạn muốn tôi tụt [quần] … cho bạn xem tôi có còn tinh hoàn không.”

Ngày 1 tháng 12 vừa qua, các đặc vụ của Cơ quan An ninh thuộc Bộ Ngoại giao đã ngồi lại với ông. Lúc đầu Manuel Rocha nói mình không gặp người nào giống như Miguel mà An ninh Ngoại giao đã mô tả.

Khi đưa ra bức ảnh có cả hai người ngồi cùng nhau, Manuel Rocha nói với các đặc vụ rằng ông ta gặp Miguel một lần, chỉ vì ông này đã tiến đến gần mình. Cùng ngày hôm đó, Manuel Rocha bị bắt.

Giờ đây, các công tố viên và FBI có nhiệm vụ xác định mức độ thiệt hại mà Manuel Rocha có thể đã gây ra, loại dữ liệu nào mà một người có quyền truy cập thông tin tối mật của chính quyền liên bang có thể chuyển cho các liên lạc viên của địch và các hành động cùng báo cáo của người đó đã ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia của Hoa Kỳ ở mức độ nào?

(Theo EL PAÍS-USA)