Gặp thời thế, thế thời phải thế!

Hơn mươi năm nay, cứ tới tháng 12, người ta thấy Ông Già Noël xuất hiện ở những nơi đông người qua lại. Người làm Ông Già Noel vốn là những nghệ sĩ hài, người hưu trí hoặc sinh viên nghèo. Thời gian làm việc vào tháng cuối năm cho tới hết ngày lễ Noël, lương từ 140€ tới 180€ ngày.

Nhưng làm Ông Già Noël phải có đủ một số điều kiện như người phải cao 1, 82 m, có đôi giày cao cổ (bottes) bằng da, quần áo Ông Già Noël màu đỏ và tốt nhứt là bộ râu thật màu trắng. Nếu làm việc trong chợ BHV (Bazar Hotel de Ville) của Paris thì Ông Già Noël sẽ đi trong những hành lang của chợ BHV, vai mang túi lớn đầy quà biếu, tìm trẻ con theo cha mẹ đi chợ, chào chúng nó, quì xuống cho ngang tầm chúng nó và chìa quà cho chúng nó. Nếu đứa nào e ngại thì cười và nhẹ nhàng lách ra đi chỗ khác .

Cũng không thiếu những đứa trẻ vừa trông thấy Ông Già Noël liền chạy tới. Ông ẵm ngay đứa trẻ đặt lên gối, kể truyện cho nó nghe . Và có thể chụp chung một tấm hình kỷ niệm. Khi từ giã, cả hai không quên chào nhau bằng cách đưa nắm tay cụng vào nhau.

Ông Già Noël ở BHV thật sự là một diễn viên nhiều nghề như làm hề, chụp hình, họa sĩ, tạc tượng, … nay huu trí nhưng vẫn còn làm việc cho gánh hát Iguane. Nay là năm thứ tám, ông làm Ông Già Noël cho BHV . Ông thường nói với mọi người vùa cười toét miệng «Tôi rất thích việc làm này … » .

Ông giải thích thêm «Phải biết tiếp cận với từng đứa trẻ vì nhiều đứa, nhứt là những đứa còn nhỏ, thường sợ hãi khi thấy Ông Già Noël tiến đến gần, cũng phải biết kể truyện để làm quen, biểu diễn vài trò vui để hấp dẫn trẻ con và cả người lớn. Tôi làm Ông Già Noël như tôi đang đóng thật sự một vai trong một vở kịch trên sân khấu . Đúng là một vai trò chớ hoàn toàn không phải do ngẫu hứng » .

Ông Già Noël ở BHV có tên thật là Francis Leonesi. Ông  tự hào về bộ râu thật của ông. Khi Hè bắt đầu là ông cũng bắt đầu để cho nó dài ra. Hằng ngày, ông dùng lược chải nhiều lần, còn vuốt thêm bằng dầu ô-liu cho nó mượt, để không bao giờ bị rối .

Ông cho biết điều kiện làm việc ngày 7 giờ ở BHV rất dễ chịu nên ông giữ chỗ làm này nay được 8 năm.

Cũng có nhiều người làm Ông Già Noël trong điều kiện khó khăn. Hoăc đi ngoài trời lạnh, hoặc ngồi suốt ngày trong chiếc ghế, chỉ được 2 lần 15 phúc nghỉ ngơi chưa đủ làm cho chơn cẳng hết tê.

Có người làm việc cặp với một người chụp hình. Trong trường hợp này, người đi đường không được phép  đứng lại làm selfie với Ông Già Noël .

Còn đang đi làm hay hưu trí, nhiều Ông Già Noël vẫn là những nghệ sĩ hài chuyên nghiệp. Họ phần đông không tự động tìm việc làm mà do một tổ chức giới thiệu. Ông Già Noël có tất cả lối 300 người hằng năm, tới mùa Noël, họ được công ty Monica Médias phấn phối các nơi có nhu cầu.

Thông thường nơi làm việc của Ông Già Noël là chợ, cửa hàng lớn. Nhưng nhiều Thị xã cũng mướn để hoạt náo nơi chưng bày cảnh Noël: cây thông, máng cỏ của Thị xã hoặc nhà dưỡng lão  của xã . Nhưng năm nay, nhiều Ông Già Noël ngồi nhìn râu bạc dài ra vì không có việc làm, Thị xã giới hạn ngân sách do áp lực lạm phát, đời sống đắt đỏ .

Năm nay, chỉ một thông báo cần tuyển một Ông Già Noël vừa đưa ra liền có hơn sáu mươi người xin việc.  Nếu không có nghệ sĩ hài thì họ chọn người lớn tuổi, từng là ông bà của trẻ con trong nhà vì những người này quen cách nói với trẻ con, dễ gần gũi trẻ con hơn . Và lương là 14€ giờ, ngày làm việc 7 giờ. Lương nhệ sĩ hài cũng chỉ từ 10€ tới 20€ giờ.

Cũng có vài thông báo tìm Ông Già Noël chỉ cho 3 giờ đứng chụp hình với khách hàng, lương 15 € giờ . Không đòi hỏi khả năng làm Ông Già Noël mà chỉ cần người dễ tánh là đủ. Nên nhiều người từng làm Ông Già Noël mới bảo nhau nay Ông Già Noël mất giá trong lúc hàng hóa tới cuối năm tăng vọt tới 20% / 30% trên thị trường .

Quà chưa mở đã bán lại rồi

Năm nay, vừa qua ngày 26, có tới một phần tư dân Tây đem bán lại những món quà nhận hôm Noël nhưng không phải dùng món tiền bán quà này để mua những món quà khác ưng ý hơn (Theo AFP 25/12/23) .

Tinh thần lễ Noël thiêng liêng năm nay đành phải hy sanh cho tình trạng kinh tế lạm phát phi mã. Năm nay hơn hẳn những năm trước về số người có ý định đem những món quà vừa nhận được bán đi nhưng vẵn không phải để lấy tiền mua sắm những thứ khác mà để trang trải những món nợ đang chờ thanh toán.

Theo kết quả thăm dò của cơ quan Kantor cho eBay pháp thì có hơn 23% dân Pháp muốn bán lại những món quà Noël, tính ra số người này đông hơn năm rồi chỉ có 17%, và năm 2011 ít hơn nữa, chỉ có 11% .

Hiện tượng này đáng chú ý hơn ở lớp tuổi 25- 44 có con, sanh sống ở những vùng giá sanh hoạt đắt đỏ, sức mua sắm kém, như vùng Normandie và Bretagne (Bắc nước Pháo) .

Những người bán quà Noël  thâu lại được 49, 43€, tính trung bình, thì 30% những người này lấy tiền hoàn lại cho chi phí mua sắm hôm Noël, 29% mua những thứ khác cần thiết hơn, 42% gởi quỉ tiết kiệm.

Nay là lần đầu tiên thấy tiền bạc quan trọng hơn nhu cầu thỏa mãn những ý muốn khác. Như năm 2015, có 43% người đem bán quà Noël và mua ngay những thứ ưa thích, 23% dùng tiền bán quà Noël để thanh toán những khoản chi tiêu.

Số dân Pháp bán lại quà Noël tăng mạnh

Giá sanh hoạt tăng đã ảnh hưởng mạnh tới nếp tiêu thụ của dân chúng nên tỷ lệ người Pháp cuối năm nay muốn bán lại quà Noël tăng chưa từng có như vậy. Họ cần tiền để giải quyết nhiều chuyện quan trọng và cấp bách hơn.

Kết quả điều tra của Kantor còn nói rõ thêm là việc bán lại quà Noël trong tình hình này đã thật sự được « dân chủ hóa » và hoàn toàn không làm buồn lòng người cho quà và việc bán quà lấy tiền cho những tiêu xài khác đã làm cho 42% người cho quà hài lòng vì thấy người thân của mình có lý. Trong năm rồi, số người này chỉ có 34% (Kantor, kết quả thăm dò 1340 người qua mạng, tuổi từ 16 tới 64 hôm 12 và 16 tháng 10/2023, Paris).

Cách nay 73 năm

Không biết đời sống khó khăn có ảnh hưởng gì tới giá trị về những huyền thoại lâu đời hay không mà năm nay báo chí pháp đồng loạt đặt vấn đề Ông Già Noël có thật hay không? Có nên tiếp tục nói dối với trẻ em về Ông Già Noël hay không?

Nhiều nhà tâm lý học khuyên nên tế nhị cho trẻ con hiểu Ông Già Noël chỉ là huyền thoại. Đẹp mà thôi.

Báo chí nhắc lại « vụ án phù thủy » ở Dijon cách đây 73 năm, một giáo sĩ bảo thủ, hôm 23 tháng 12 năm 1951, đốt hình nộm Ông Già Noël cao 3 m ngay trước nhà thờ Saint-Bénigne ở Dijon. Và trước 250 trẻ con trố mắt kinh ngạc. Dân chúng xúc động, thế giới thấy quái gở. Nhưng hôm sau, Ông Già Noël được chức sắc Kir phục hồi.

Sự việc này không tránh khỏi chia rẽ dân chúng Pháp và mang tai tiếng trong dư luận thế giới.

Một chức sắc ở nhà thờ Dijon giải thích sự việc Ông Gia Noël bị hỏa thiêu «Với chúng tôi những người công giáo, Noël phải được tôn trọng là lễ sanh nhựt của vị Cứu thế » . Vị giáo sĩ ấy giải thích tiếp với dân chúng vùng Bourgogne « Ông Già Noël đã bị tiêu diệt . Thật ra nói dối không thể đánh thức tình cảm tôn giáo ở trẻ con».

Theo Giáo sư Philippe Poirrier ở Đại học Bourgogne Franche-Comté ở Dijon nói với AFP,  những giáo sĩ bảo thủ quan niệm «Ông Già Noël và cây thông chỉ là sản phẩm thuần túy của dân chúng chớ không liên hệ gì với công giáo».

Sự việc Ông Già Noël bị hỏa thiêu ở trước nhà thờ Dijon đã vang dội tới Huê kỳ. Hãng thông tấn AP gởi cho New York Times (25/12/1951) bản tin «Một thành phô pháp bị rung chuyển vì vụ hỏa thiêu Ông Già Noël». Câu chuyện cũng làm quan tâm nhà nhơn chủng học, ông Claude Levi!strauss. Và ông đã viết một tiểu luận «Ông Già Noël bị hành hình».

Nguyễn Thị Có May