Giới quan sát chính trị Ba Lan trong vài tuần lại đây đã dự đoán sự ra đi của thủ tướng đương nhiệm Beata Szydlo (54 tuổi) và coi ông Mateusz Morawiecki (49 tuổi) như ứng viên nặng ký nhất cho chiếc ghế này.
Cuộc họp tối qua của đảng cầm quyền PiS (Pháp luật và Công Lý) đã chấm dứt những đồn đoán bấy lâu nay. Nữ thủ tướng Beata chính thức xin từ chức và được chấp thuận. Trước đó vài ngày, trên Twitter bà đã để lại lời úp mở từ biệt và cám ơn cử tri.
Ngay sau đó, cũng trong cuộc họp này, Mateusz Morawiecki đã nhận được sự đồng thuận lớn của đảng PiS cho chức vụ thủ tướng. Ông sẽ chính thức nhậm chức sau khi được quốc hội thông qua. Với ưu thế đa số tuyệt đối trong quốc hội, việc phê chuẩn này chỉ đơn thuần mang tính thủ tục.
Một nội các mới với nhiều tân bộ trưởng dự tính sẽ được Mateusz Morawiecki trình làng vào thứ Ba tuần tới. Hiện mới chỉ biết chắc chắn, bộ trưởng bộ Ngoại Giao sẽ được thay thế.
Trong 2 năm qua, kể từ khi PiS cầm quyền và Beata Szydlo trên cương vị thủ tướng, kinh tế Ba Lan tăng trưởng tốt, ngân sách thặng dư, lương bổng trong nhiều lĩnh vực không ngừng tăng và nạn thất nghiệp giảm mạnh. Vậy điều gì đã khiến chính phủ Ba Lan ‘thay ngựa giữa dòng’ như vậy?
Hai năm của giải pháp tình thế
Có lẽ chính PiS cũng không ngờ rằng, họ đã thắng như chẻ tre trong cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào tháng Tư năm 2015 và tiếp theo đó là cuộc bầu cử quốc hội vào tháng Mười cùng năm.
Một trong những người đóng góp lớn trong chiến dịch tranh cử hết sức hiệu quả này chính là bà Beata Szydlo trên cương vị chủ tịch ủy ban bầu cử của đảng. Chương trình vận động tranh cử của PiS được đánh giá là rất thực tế và có tác động đến tận những vùng xa xôi hẻo lánh nhất của đất nước
Sau chiến thắng ngoạn mục và bất ngờ, PiS dường như đã lâm vào cuộc khủng hoảng về nhân sự. Hàng loạt các chức vụ cần bổ nhiệm và nhìn đâu cũng thiếu trước hụt sau. Nhiều nhân vật từ các đảng phái đối lập nhẩy sang cũng gần như ngay lập tức được ngồi vào những vị trí lãnh đạo.
Trong bối cảnh đó, dù không có nhiều kinh nghiệm trong điều hành kinh tế, nhưng với những thành tích vượt trội trong quá trình vận động tranh cử cho đảng, bà Szydlo đã được đặt vào chiếc ghế quyền lực này.
Nền kinh tế vẫn vận hành trôi chảy và cá nhân thủ tướng không có bất kỳ xì-căng-đan nào trong 2 năm qua, nhưng nhiều người vẫn đánh giá bà như chiếc bóng mờ nhạt của chủ tịch đảng Jaroslaw Kaczynski. Bản thân bà cũng ý thức được những sức ép từ trong đảng, như đôi lần đã thổ lộ với báo chí.
Và vai trò ‘bước đệm’ của bà cũng đến lúc kết thúc. Sau khi từ nhiệm, được biết bà vẫn có thể tiếp tục phụng sự trên cương vị phó thủ tướng phụ trách mảng xã hội.
Con át chủ bài của PiS
Ngay từ khi PiS thắng cử, nhiều dự đoán cho rằng, chủ tịch đảng, ông Jaroslaw Kaczynski sẽ nắm giữ cương vị thủ tướng như ông đã làm 10 năm trước đó. Nhưng Kaczynski tỏ ra nhất quán trong những phát biểu liên quan tới vấn đề này. Ông sẽ chỉ là người thiết kế chiến lược, một người đầy quyền lực nhưng đứng sau cánh gà.
Giới thiệu về người sẽ ngồi vào chiếc ghế thủ tướng, ‘nhân vật quyền lực’ nói, không có ai xứng đáng hơn Mateusz Morawiecki .
Điều này quả là đúng, nếu nhìn vào quá trình hoạt động của Mateusz Morawiecki cũng như nền tảng gia đình ông.
Cha của Mateusz Morawiecki, ông Kornel, từng là nhà hoạt động đối lập có tên tuổi dưới thời cộng sản. Vào thời điểm con trai ra đời – năm 1968 – ông đang tham gia vào phong trào đình công, bãi khóa của sinh viên và tiếp đó là phản đối sự can thiệp quân sự của Liên Xô vào Tiệp Khắc. Trong cuộc đời hoạt động, ông Kornel từng vài lần bị hành hung và nhiều lần bị bắt giam. Ông vẫn góp mặt trên chính trường cho tới những năm sau này và từng ra ứng cử tổng thống năm 2010, nhưng không thành công.
Mateusz Morawiecki thừa hưởng nhiều tính cách của cha khi dấn thân vào con đường chính trị.
Người sắp ngồi vào chiếc ghế thủ tướng từng tốt nghiệp đại học ngành Sử, tiếp đó là Kinh tế và sau là cao học về Luật châu Âu. Ông từng là cố vấn kinh tế cho cựu thủ tướng Donald Tusk – một nhân vật đối trọng với đảng cầm quyền hiện nay – và giữ vai trò nhất định trong việc đàm phán để Ba Lan gia nhập Liên minh châu Âu (EU).
Bên cạnh các hoạt động chính trị, Mateusz Morawiecki gặt hái nhiều thành công trong lĩnh vực điều hành kinh tế. Trong 8 năm từ 2007 tới 2015, trên cương vị chủ tịch hội đồng quản trị nhà bank WBK, ông đã đưa ngân hàng này liên tục lên hạng và trở thành nhà bank lớn thứ 3 ở Ba Lan với cổ phiếu gần như luôn xanh ngắt.
Sau khi PiS thắng cử, ông đã bỏ công việc điều hành ngân hàng với mức lương cao gấp 10 lần, để chính thức bước vào chính trường, trở thành phó thủ tướng, sau đó kiêm bộ trưởng bộ Tài chính và Phát triển.
Nhiều người cho rằng, chính Mateusz Morawiecki giữ vai trò quan trọng trong những quyết sách kinh tế vừa qua của PiS.
Với đường lối đề cao chủ quyền dân tộc và chú trọng phát triển kinh tế, việc thay đổi này của PiS có thể là bước đột phá chiến lược để hướng tới những mục tiêu kinh tế dài hạn trong tương lai.
Bài viết đã đăng trên trang BBC
