Tác giả:Don Tse
Ngày 28 tháng 12, năm 2017
Lời DỊch giả. Có chuyện gì giống nhau trong những cuộc thanh trừng quyền lực giữa Trung quốc và Việt Nam? Từ vụ án Trịnh Xuân thanh đến Đinh La Thăng và các vụ quân đội làm kinh tế như Viettel đến các vụ án liên quanTrầm Bê, Nguyễn Văn Bình cho đến chính Nguyễn Tấn Dũng (thâu tóm Sacombank và vụ Mobifone) chiến dịch đả hổ diệt ruồi bài trừ tham nhũng của ông Trọng có chỉ dấu của sự đấu đá nội bộ hay củng cố quyền lực của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
“Từ rất nhiều năm, từ rất nhiều vụ án tham nhũng kéo dài gần hai chục năm, nhưng Bộ Quốc Phòng với Tổng công ty 319, Ngân hàng Quân đội và Tập đoàn «gi gỉ gì gi cái gì cũng vơ » là Tập đoàn Viettel, những tập đoàn quân độikhét tiếng với những đoàn xe quân sự bịt kín, vượt qua mọi trạm gác, mọi trạm ,kiểm lâm , kiểm thuế, với bất kể loại hàng hoá chuyên chở hay quá cảnh nào, với hàng trăm nghìn hecta đất cả những khu rừng gỗ quý, mỏ quặng đặc biệt, lẫn những khu đất vàng tại những vị trí đắc địa thuộc các thành phố lớn, «An ninh Quốc phòng»trở thành vũ khí bất khả kháng, Quân đội giành giật, gây nhức nhối cho địa phương từ ba chục năm nay. Tất cả những hành vi, những hoạt động phi pháp của các tập đoàn này đều được quần chúng ghi nhận và ngành công an theo dõi điều tra, nhưng tất cả đều được ỉm đi một cách bí ẩn.” (Bùi Quang Vơm)
——————————-
Theo thông báo của giới truyền thông nhà nước vào cuối tháng 11, tướng Zhang Yang, cựu giám đốc Bộ phận Công tác Chính trị của Ủy ban Quân sự Trung ương (Central Military Commission), đã treo cổ tự tử tại tư gia vào ngày 25 tháng 11. Zhang đã trở thành quan chức cao cấp nhất của Trung Quốc tự vẫn kể từ khi Tập Cận Bình phát động chiến dịch chống tham nhũng vào năm 2013. Ngày 27 tháng 12, Quốc hội Nhân dân Trung quốc đã kết thúc quy chế thành viên của Zhang trong cơ quan lập pháp Trung Quốc sau cái chết của ông ta.
Chuyện chính phủ thừa nhận cái chết của Zhang Yang đã xác nhận các báo cáo và thông tin trước đó rằng ông đang gặp rắc rối. Cuối tháng 8, ông Zhang và cựu Tham mưu trưởng Fang Fenghui bất ngờ không xuất đầu lộ diện trước công chúng, và tên của họ không nằm trong danh sách các đại biểu quân sự tham dự Đại hội Đảng lần thứ 19. Các phương tiện truyền thông Trung Quốc và phương Tây sau đó đã loan tin rằng cả hai tướng đều đang bị điều tra vì hành vi sai trái. Sự thất sủng của 2 ông Zhang và Fang gây sốc cho nhiều quan sát viên, vì họ được coi là những ứng cử viên ưa chuộng cho hai cái ghế phó chủ tịch Ủy ban Quân sự Trung Ương (CMC). Việc thông báo ông Zhang đã kết liễu cuộc đời mình đã giải thích được tung tích của ông ta, nhưng đã đưa chuyện biệt tích của ông và ông Fang trước đó trong một bức tranh ảm đạm.
Chuyện chính quyền Tập giải quyết vụ tự sát của ông Zhang cho thấy tình huống có vẻ nghiêm trọng hơn bản thông báo chính thức ngắn ngủi. Trong một bài bình luận 300 chữ được công bố sau ngày 28 tháng 11, tờ báo Quân đội Nhân dân Giải phóng của Trung Quốc đã chỉ trích ông Zhang tự vẫn để trốn tránh hình phạt vì vi phạm luật pháp quốc gia và kỷ luật của Đảng Cộng sản. Bàì bình luận thêm rằng trường hợp của Zhang nhấn mạnh thêm phải cần “thanh lọc toàn diện ảnh hưởng xấu của Guo Boxiong và Xu Caihou” khỏi hệ thống, thúc đẩy một chính phủ thanh liêm và kiên trì với cuộc chiến chống tham nhũng. Guo Boxiong và Xu Caihou, cả hai đều là phó chủ tịch của Ủy ban Quân sự Trung Ương, là các sĩ quan quân đội cao cấp nhất đến nay bị rơi vào mạng lưới chống tham nhũng của ông Tập.
Ngày 29 tháng 11, các ủy ban Tỉnh ủy tổ chức các cuộc họp để tóm lược vụ án của ông Zhang cho cán bộ nghe. Tổng cộng có 74 vị tướng cao cấp của CMC và các tư lệnh khác đã được lệnh tham dự một cuộc học tập ở Bắc Kinh từ ngày 4 tháng 12 đến ngày 9 tháng 12, nơi mà họ được nói phải kiên quyết tuân theo lệnh của Chủ tịch Tập, chịu trách nhiệm trước Chủ tịch Tập, và để cho Chủ tịch Tập được an tâm. “Khoảng thời gian đó, các quan chức cấp tỉnh cũng được triệu tập tới Bắc Kinh để tham dự vòng đầu trong bảy vòng “các khóa học học tập” về Tư tưởng Tập Cận Bình và tinh thần của Đại hội Đảng lần thứ 19.
Có lẽ chuyện phiền toái hơn vụ tự tử của ông Zhang Yang là chuyện thiếu vắng các báo cáo sau đó trong các phương tiện truyền thông nhà nước và sự im ắng trên đài phát thanh cao cấp của quân đội về vấn đề này. Trong khi các kênh tin tức bằng tiếng Hoa ở hải ngoại đưa ra chi tiết về chuyện tham nhũng và gái gú của ông Zhang, các phương tiện truyền thông nhà nước về vụ án của ông Zhang bị giới hạn trong chuyện loan báo về vụ tự sát của ông qua bài bình luận ngắn và những lời chê trách Zhang xơ cứng từ hơn 12 tỉnh ủy và các bộ của Hội đồng Nhà nước. Ngược lại, các phương tiện truyền thông nhà nước đã hết lòng vạch trần sự nhục nhã trong vai trò phó chủ tịch của CMC là Guo Boxiong và Xu Caihou sau khi họ được điều tra chính thức, trong khi các nhà lãnh đạo quân sự cấp cao đã khiển trách các tướng lĩnh bị bài trừ trong các bài phát biểu.
Ba câu hỏi rắc rối nảy sinh khi xét lại sự tuyên bố của chính quyền Trung Quốc về vụ tự sát so với cùng với nhiều thông tin và báo cáo khác nhau.
Tự sát hay Bị ép phải Tự tử?
Theo tài liệu của Tân Hoa Xã về vụ tự tử của ông Zhang Yang, chính quyền đã mở một cuộc điều tra về mối quan hệ giữa ông với ông Guo và ông Xu vào ngày 28 tháng 8. Ông Zhang vẫn ở nhà trong suốt thời gian điều tra cho đến khi ông tự sát ngày 23 tháng 11.
Hai giả thuyết hợp lý có thể được rút ra từ tuyên bố của chính quyền. Khi xem xét các công ước của Đảng Cộng sản Trung quốc, nhà cầm quyền phải cho rằng tội của ông Zhang không đủ nghiêm trọng nếu ông được phép ở nhà trong khi đang bị điều tra. Vì vậy, chuyện tự sát cho thấy ba tháng điều tra có thể đã phát hiện tội của ông là rất nghiêm trọng, và ông có thể đã chọn để kết thúc cuộc đời của mình thay vì phải chịu án tù chung thân như Guo Boxiong.
Tuy nhiên, câu chuyện của chính quyền có vẻ yếu kém khi được xét bên cạnh các phương tiện truyền thông nước ngoài và các kênh thông tin khác về vụ bắt giữ Zhang và Fang Fenghui. Một báo cáo ngày 1 tháng 9 của Sankei Shimbun ghi nhận rằng Zhang và Fang bị shuanggui (một loại hình giam giữ không chính thức cho các cán bộ của ĐCSTQ) tại trụ sở của CMC (Tòa nhà Bayi) ở Bắc Kinh. Fang có thể đã bị điều tra cùng khoảng thời gian của Zhang khi ông ta bị cách chức ngày 26 tháng 8. Trong khi đó, các phương tiện truyền thông tiếng Hoa hải ngoại cho hay các viên chức chống tham nhũng trong quân đội đã “viếng thăm” ông Zhang trong phạm vi nhà ở của ông ta vào ngày ông chết. Zhang nói với các viên chức này rằng ông cần phải thay quần áo trước khi treo cổ.
Đặt kề bên nhau các thông tin chính thức và không chính thức sẽ cho thấy một số vấn đề cần xét lại.
Hiện vẫn chưa rõ nơi Fang Fenghui đang bị điều tra – ở nhà, trong Toà nhà Bayi, hoặc tại một địa điểm không được tiết lộ. Nếu Fang và Zhang đã được điều tra tại nhà, thì chỉ nên nghi ngờ họ chỉ lâm vào những trường hợp tham nhũng nhỏ. Tuy nhiên, nếu đây thực sự là trường hợp đó, thì cả hai với chức vụ cao của họ và cơ hội tốt để được thăng tiến đến vai trò phó chủ tịch của CMC tại Đại hội lần thứ 19 cũng chẳng đáng bị điều tra. (Với chuyện tham nhũng tràn lan trong quan trường của chính quyền Trung Quốc, ông Tập sẽ thấy mình khó cai trị Trung Quốc với rất ít quan chức còn lại nếu ông ta thanh lọc mọi quan chức có dính líu vào hoạt động bất hợp pháp.) Thay vào đó, cả hai ông tướng đã biến mất vào cuối tháng 8 và thậm chí không được đưa vào danh sách các đại biểu Quốc hội, một tình huống cho thấy rằng Fang và Zhang đã phạm tội nghiêm trọng đủ để làm tiêu tán sự nghiệp chính trị của họ.
Zhang bị khám xét tại nhà, như các phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc loan báo, không có nghĩa lý gì khi ông ta quên biết với Guo và Xu. Chính thức, Guo và Xu bị cáo buộc là “tội phạm chính trị và kinh tế” và là những kẻ âm mưu tìm cách “phá hoại và chia rẽ Đảng.” Lời cáo buộc thứ hai gợi ý là họ liên quan đến cuộc đảo chánh chống lại chính quyền ông Tập.
Một sự tìm hiểu về sự nghiệp của Zhang và Fang cho thấy rằng họ nợ hai ông và Guo và Xu trong việc thăng quan tiến chức của họ. Từ năm 2004 đến năm 2007, Fang và Zhang từng là chỉ huy trưởng của các nhân viên và ủy ban chính trị của Quân khu Quảng Châu. Năm 2012, cả hai vị tướng đều được nâng lên các vị trí tương ứng trong CMC. Không thể nào Fang và Zhang có được sự quảng cáo nếu họ chỉ có một mối quan hệ sơ sài với Guo và Xu khi hai người sau này đang ở đỉnh cao về quyền lực và ảnh hưởng của họ.
Cuối cùng, câu chuyện nhà nước về tự tử của Zhang trở nên không được thuyết phục nếu thông tin về các sĩ quan chống tham nhũng đến thăm Zhang trước khi ông qua đời là chính xác.
Chính thức, Zhang đã tự tử để trốn khỏi hình phạt. Vậy các sĩ quan chống tham nhũng đã nói với Zhang một cách chính xác ông sẽ bị trừng phạt như thế nào? Nếu không, tại sao lại tự treo cổ mình vào tháng 11, chứ không phải trong ba tháng điều tra trước đó?
Zhang đã bị điều tra về mối quan hệ của mình với Guo Boxiong và Xu Caihou. Với trọng lực của vụ án, các nhân viên chống tham nhũng đã gặp Zhang phải là những cựu chiến binh dày dạn kinh nghiệm. Vậy sao các viên chức này có thể sơ ý và bất cẩn đến mức cho Zhang một cơ hội để tự treo cổ?
Ngay cả khi các sĩ quan chống tham nhũng đã để cho Zhang thoát thân, viên cựu tướng phải gây ra một sự xáo trộn trong quá trình treo cổ. Chẳng lẽ các sĩ quan hoặc các nhân viên an ninh đang để mắt tới Zhang ở nhà sẽ không biết là ông ta đã tự tử.
Tại sao lãnh đạo quân đội vẫn im lặng?
Từ lúc tuyên bố cái chết của Zhang Yang cho đến ngày 30 tháng 11, cả thảy là 14 ủy ban tỉnh và ba bộ của Hội đồng Nhà nước lên án sự tự vận của Zhang và ủng hộ lời kêu gọi của Tập Cận Bình để xóa bỏ “ảnh hưởng xấu” của Guo Boxiong và Xu Caihou. Ngược lại, không có bộ phận nào của CMC cũng như bất kỳ một tư lệnh nào trong năm quân khu đã đưa lên các phương tiện truyền thông nhà nước để bình luận về trường hợp của ông Zhang.
Sự im lặng của đài phát thanh quân sự đặc biệt thật nghịch lý so với phản ứng chuyện thanh trừng của Xu và Guo. Sau khi Xu bị trục xuất vào tháng 6 năm 2014 và Guo vào tháng 7 năm 2015, Bộ phận Cán bộ Chính phủ, Bộ phận Công tác Chính trị, Bộ phận Kiểm kê Tổng hợp, Bộ phận Vũ trang Tổng hợp, Hải quân, Quân đội Giải Phóng, Không lực, Lực lượng Bộ Binh, Quân đoàn Pháo binh II, và bảy vùng quân sự tất cả đều tuyên bố lên án hai cựu phó chủ tịch CMC. Tương tự như vậy, các tướng lãnh khác nhau và các ấn bản Quân đội Giải phóng chính thức đã khiển trách Xu và Guo trong khi tập hợp quanh Tập sau Đại hội Đảng lần thứ 19. Đối với các tướng lãnh hàng đầu của quân đội không có phản ứng gì với cái chết của Zhang Yang, một viên chức điều tra mối liên hệ của ông với ông Xu và Guo thật là khó hiểu. Bắc Kinh có đưa ra lệnh im tiếng cho quân đội không? Hoặc là quân đội bày tỏ sự bất mãn với ông Tậpi về chuyện ông Zhang? Không dễ dàng nhận ra thông tin hiện có.
Tuy nhiên, sự tự sát của ông Zhang Yang đã làm cho Bắc Kinh bị giao động mạnh. Theo thông tin từ Trung Quốc đại lục chỉ hai tuần trước khi ông Zhang qua đời, chính quyền trung ương đã yêu cầu các nhà lãnh đạo quân sự các cấp tham dự các buổi học tập, nơi đó Xu, Guo, và hành vi tham nhũng của Zhang và cuộc sống xa hoa của họ bị phơi bày.
Liệu Zhang có tham gia vào cuộc đảo chính?
Sau khi phân tích những sự phát triển chính trị và quân sự lạ lẫm đang diễn ra từ cuối tháng 7 đến cuối tháng 8 – sự thanh trừng “người kế nhiệm” Sun Zhengcai của Tập, một cuộc diễn hành bất thường trong Căn cứ Đào tạo Zhurihe, và sự biến dạng của Fang Fenghui và Zhang Yang – SinoInsider viết cho biết có thể Tập Cận Bình đã phá vỡ được một âm mưu đảo chính trước Đại hội Đảng lần thứ 19. Phân tích của chúng tôi dường như được xác nhận một phần khi Liu Shiyu, Chủ tịch Ủy ban Điều hành Chứng khoán Trung Quốc, buộc tội Bo Xilai, Chu Vĩnh Khang, Ling Jihua, Xu Caihou, Guo Boxiong, và vụ bắt giữ Sun Zhengcai mới đây về tội “âm mưu chiếm lại lãnh đạo Đảng” trong một cuộc họp tại Đại hội lần thứ 19.
Ngay sau khi chúng tôi làm bản phân tích, các phương tiện truyền thông Hồng Kông báo cáo rằng Fang và Zhang đã bị bắt vì lập kế hoạch đảo chính quân sự. Theo một báo cáo, hai vị tướng đã âm thầm chống” Tập bằng cách bảo vệ các thuộc hạ cũ của Guo và Xu, những người mà ông Tập đề nghị nên “về vườn sớm.” Không có triển vọng thăng tíến sự nghiệp, Fang và Zhang đã âm mưu chống lại sự lãnh đạo của ông Tập nhưng đã bị thanh trừng trước khi họ có thể thành công manh động, theo báo cáo. Bản tuyên bố của nhà nước cho thấy sự liên kết giữa Zhang với hai phó chủ tịch cũ của CMC, những người bị cáo buộc cố tình thay đổi chế độ, cho thấy thông tin từ Hồng Kông có cơ sở. Không quá đáng khi cho rằng ông Fang cuối cùng sẽ bị cáo buộc là hợp tác với ông Zhang hoặc giả sẽ bị cách chức vì làm cộng sự cho Guo và Xu.
Căn cứ trên các thông tin công khai hiện có, có rất nhiều sắc xuất là Zhang Yang và Fang Fenghui đã tham gia vào một cuộc đảo chánh không thành công đối với chính quyền Tập. Và nếu Zhang và Fang là những người làm kế hoạch đảo chánh, thì họ phải đã tập hợp được một nhóm đồng phạm đáng kể.
Kết luận
Bộ Công tác Chính trị vẫn là một văn phòng quan trọng của Quân đội Nhân dân Giải phóng mặc dù vai trò của định chế này bị gia giảm sau khi CMC được tổ chức lại. Điều này do Quân đội Nhân dân Giải phóng là lực lượng chủ lực của Đảng Cộng Sản Trung quốc, và Đảng đang nỗ lực để chỉ huy “khẩu súng” của mình thay vì ngược lại. Căn cứ trên công trình chính trị trong Lực lượng Nhân dân Giải phóng, cái chết của Zhang Yang, bất kể ông tự tử hay “buộc phải tự tử,” là một sự cố đáng lo ngại cho các tướng cấp cao của Trung Quốc và Tập Cận Bình.
Với sự lãnh đạo cao cấp của quân đội, việc bắt giữ của Zhang đề cao sự quyết liệt của Tập nhằm dẹp bỏ tham nhũng hoặc loại bỏ sự chống đối ông ta. Trước đó, họ có thể cảm thấy rằng việc thanh trừng của các vị tướng đã về hưu Guo Boxiong và Xu Caihou là một kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh phe phái giữa Tập và Giang vì Tập cần bảo vệ quyền lực của mình và củng cố quyền uy. Nhưng để Tập đột ngột loại bỏ Zhang, một viên chức cao cấp đang hoạt động, người được cho là sẽ trở thành phó chủ tịch của CMC, cho thấy không ai được an toàn. Sự tự sát của ông có thể gây cảm giác không thoải mái trong hàng ngũ hàng đầu của quân đội và nhắc họ đánh giá lại sự hiểu biết của mình về ông Tập.
Theo quan điểm của ông Tập, sự tự vận của ông Zhang có thể để lại cho ông ta ấn tượng rằng ảnh hưởng tiềm ẩn của Zhang còn để lại. Nếu ông Zhang không bị giam giữ ở nhà và bị buộc phải tự tử, thì mối đe dọa chính trị Tặp phải đối mặt thật đáng kể.
Tác giả Don Tse là CEO và đồng sáng lập viên của SinoInsider Consulting LLC, một công ty tư vấn và nghiên cứu có trụ sở tại thành phố New York.
Larry Ong lược dịch từ tiếng Hoa sang tiếng Anh.
Nguyễn-Khoa Thái-Anh dịch Anh ngữ sang Việt ngữ
Đàn Chim Việt xin lỗi vì đang bị trục trặc về hình ảnh. Chúng tôi sẽ bổ sung hình minh họa sau khi khắc phục được sự cố
